'Dokter, ik wil het niet weten' - verkenning van ontkenning bij patiënten met longkanker

Amsterdam, december 2001,

In de waardevolle verkenning door Vos en Berendsen van ontkenning bij patiënten met longkanker (2001:2409-12) lees ik wel dat een lagere sterfte zou zijn waargenomen bij ontkenners na hartinfarct, maar ik mis de aantekening dat zowel Pettingale et al.1 als Dean en Surtees2 in hun prospectieve studies over perioden van respectievelijk meer dan 10 jaar en 6-8 jaar, bij respectievelijk 57 en 121 vrouwen met borstkanker, observeerden dat vrouwen met ontkenning aanmerkelijk langer leefden dan vrouwen wier reactie op de ziekte was gekenmerkt door stoïcijnse acceptatie of hulpeloosheid/hopeloosheid. In beide studies waren de verschillen in overleving niet terug te voeren op biologische kenmerken van de patiënt, de maligniteit of de ingestelde behandelingen. Deze uitkomsten bevestigen het belang van respect voor ontkenning bij patiënten, een belang waar zowel door de grondlegger van de psycho-oncologie in Nederland, Marco J.de Vries, als door de auteurs op is gewezen.

Haag, januari 2002,

Het is een aansprekende gedachte dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen psychologische factoren en de overleving van kanker. In het verlengde daarvan ligt de vraag of door middel van therapeutische interventies de attitude ten opzichte van de ziekte ten gunste van de overlevingsduur beïnvloed kan worden.

In de studie van Dean en Surtees1 worden twee fenomenen gevonden die een correlatie hebben met een betere overleving: (a) depressieve stoornissen en angststoornissen, gemeten volgens de ‘Research diagnostic criteria’, voorafgaand aan mastectomie; (b) ontkenning, gemeten drie maanden na de mastectomie. Dat de genoemde variabelen epifenomenen zijn die samengaan met niet-bekende oorzakelijke mechanismen dringt zich bij ons op, temeer daar ontkenning veelal nodig is om angst af te weren. Daarnaast bleek uit psychometrisch onderzoek van Nelson et al.2 dat ontkenning geen stabiele variabele is bij test-hertestcorrelatieonderzoek. Met de suggestie aan onze patiënten met kanker dat psychische krachten overleving kunnen beïnvloeden, dienen wij uitermate terughoudend te zijn, zowel om niet onnodig schuldgevoelens te induceren als omdat genoemde, met overleving correlerende variabelen niet met therapeutische interventies zijn te bewerkstelligen.

In onze studie richten wij ons dan ook op de relatie tussen ontkenning en kwaliteit van leven. Hierover zullen wij in een later stadium publiceren.