Polyurie en polydipsie door renale diabetes insipidus bij gebruik van lithium

Groningen, september 2006,

Van Gerven en Boer vragen in hun artikel opnieuw aandacht voor een ernstige lichamelijke complicatie die kan optreden bij 15% van de ongeveer 30.000 patiënten die voor een bipolaire stoornis met lithium behandeld worden (2006:1705-9). Net zoals insuline bij diabetes wordt lithium bijna altijd langdurig gegeven.1 De richtlijn voor diagnostiek en behandeling van bipolaire stoornissen van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie geeft geen indicaties voor discontinueren van lithiumbehandeling (zie: www.nvvp.net, onder ‘publicaties’).1 Gezien de ernstige sociale en psychische risico’s van een manie weegt het continueren van de behandeling op tegen het risico van een recidief. Het is daarom te verwachten dat een steeds grotere groep patiënten chronisch lithium zal gebruiken. Yo et al. wezen er eerder in dit tijdschrift op dat psychisch stabiele patiënten op een gegeven moment niet meer door psychiaters, maar door huisartsen worden begeleid.2 De levensbedreigende complicaties van polydipsie en polyurie die kunnen optreden bij comateuze patiënten of patiënten die een narcose ondergaan en die niet kunnen reageren op hun dorstprikkel worden door hen helder beschreven. Ook vorig jaar werd een patiënt met een dergelijke complicatie in een klinische les in dit tijdschrift beschreven.3

Toch lag er ten tijde van het verschijnen van de publicatie van Van Gerven et al. in ons ziekenhuis weer een patiënte die geopereerd werd en bij wie complicaties van lithiumgebruik optraden. Zij dronk 6 l per dag. Hiermee werd perioperatief geen rekening gehouden. Postoperatief werd patiënte met een ernstige hypernatriëmie naar de afdeling Interne Geneeskunde overgeplaatst. Ondanks alle aandacht die er in het Tijdschrift voor deze complicatie is geweest,2 3 blijkt uit een recent artikel,4 dat psychiaters geen gerichte instructie geven, anesthesiologen niet systematisch naar vochtinname bij lithiumgebruik vragen en geen systematisch beleid hebben voor continueren of staken van de behandeling met dit medicament in de perioperatieve periode.5

Voor de veiligheid van patiënten dienen specifieke instructies in de ‘Richtlijn voor diagnostiek en behandeling van bipolaire stoornissen’ van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie te worden opgenomen. De Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie dient dit onderwerp onder de aandacht van de beroepsgroep te brengen. In bijsluiters dienen gerichte instructies voor patiënten te worden opgenomen. Ook huisartsen zouden moeten overwegen een richtlijn te maken omdat patiënten die recidiefvrij raken vaak alleen door de huisarts worden gecontroleerd.2 Deze patiëntengroep behoort tot de groep met complexe medische problemen voor wie integrale zorg noodzakelijk is.6 Somatische zorg die psychiatrische patiënten vaak ontberen.7 Het ontbreken van een proactief psychiatrisch beleid voor een vermijdbare potentieel levensbedreigende complicatie van een psychiatrische behandeling laat zien dat in dit geval het risico op somatische onderbehandeling van patiënten met psychiatrische stoornissen in stand gehouden wordt.