Dames en Heren,
Apathie komt veelvuldig voor bij kwetsbare ouderen, geïsoleerd of als onderdeel van een depressie, een neurodegeneratieve aandoening of in de palliatieve fase. Vanwege de diversiteit van de onderliggende aandoeningen verloopt de behandeling vaak moeizaam. Wij zagen twee kwetsbare ouderen met apathie die we offlabel behandelden met methylfenidaat. Met deze casuïstiek willen we een offlabel behandeloptie aanreiken die snel werkt en mogelijk effectief is.
Patiënt A, een alleenstaande, 82-jarige man, was naar ons verwezen door de huisarts omdat hij minder energie had en somber was. Tevens was hij 17 kg afgevallen in 5 jaar, liep hij moeizaam en dreigde het mantelzorgsysteem overbelast te raken. Hij was gepensioneerd en een voormalig directeur van een zorginstelling. Hij hield altijd van schilderen en beeldhouwen, maar dit lukte niet meer. Ook andere activiteiten, zoals lezen en het onderhouden van sociale contacten, deed hij minder vaak. De huisarts had fysiotherapie ingezet ter verbetering…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Methylfenidaat en apathie op de IC
Met veel interesse lazen wij het artikel van Anne ter Keurst en collegae over het off label gebruik van methylfenidaat (MF) als effectieve behandeloptie van apathie bij kwetsbare ouderen.(1)
Wij willen graag onze ervaringen met MF bij patiënten op de intensive care (IC) met apathie of (sub)coma melden.
De afgelopen decennia zijn meerdere studies gepubliceerd over positieve resultaten van MF bij apathie.(2-5) Naar aanleiding hiervan hebben wij een protocol gemaakt en inmiddels 12 IC-patiënten behandeld met MF: 7 mannen, 5 vrouwen, gemiddelde leeftijd 76,5 jaar (67- 83 jaar, mediaan 79 jaar), met uiteenlopende redenen van opname. Gemeenschappelijk was dat ze niet goed wakker werden na herstel van de ernstige ziekte. Door het persisterend coma, dan wel sufheid/apathie konden zij niet ontwend worden van de beademing. Na verkregen informed consent (van de wettelijk vertegenwoordiger) en zo nodig consultatie van neuroloog en/of cardioloog, werd gestart met 3 dd 5 mg. Bij geen of onvoldoende effect, werd de dosis na 2 tot 3 dagen verdubbeld, bij overactiviteit gehalveerd. Na 4 dagen werd klinisch geëvalueerd en verder beleid bepaald. Na start met MF werd het merendeel wakkerder en/of actiever en kon daarna spoedig worden ontwend van de beademing en ontslagen van de IC. Wij zagen geen complicaties van de behandeling. Het gebruik lijkt vrij veilig, mede gezien IC-patiënten al vitale functiebewaking hebben. Enkele patiënten hadden last van overactiviteit, welke verdween na verlagen van de dosis. Twee kregen slapeloosheid, dit verdween door de laatste dosis om 16 uur te geven. Twee patiënten reageerden niet, waarop de MF werd gestaakt.
Concluderend hebben wij bij 10 van 12 patiënten indrukwekkende reacties gezien op MF bij (oudere) patiënten op de IC met apathie of (sub)coma op basis van ‘critical illness encephalopathie’. Zij konden na start met MF spoedig worden ontwend van de beademing en ontslagen van de IC. Wij denken dat MF een potentieel veelbelovend en veilig middel is voor behandeling van apathie (ook) op de IC, maar nader gerandomiseerd onderzoek is nodig om onze klinische ervaring te bevestigen of te verwerpen.
Referenties:
Ter Keurst A. et al. Apathische kwetsbare oudere heeft baat bij methylfenidaat. Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D1903.
Worzniak M. et al. Methylphenidate in the treatment of coma. J Fam Pract 1997;44:495-8.
Drijgers RL et al. Pharmacological treatment of apathy in neurodegenerative diseases: a systematic review. Dement Geriatr Cogn Disord 2009;28(1):13-22.
Padala PR et al. Treatment of apathy with methylphenidate. J Neuropsychiatry Clin Neurosci 2007;19(1):81-3.
Hardy SE. Methylphenidate for treatment of Depressive symptoms, apathy, and fatique in medically ill older adults and terminally ill adults. Am J Geriatr Pharmacother 2009;7:34-59
drs. Lenneke E.M. Haas, internist-intensivist; dr. Max P.A.M. Sonnen, ziekenhuispsychiater; dr. Gerard W.K. Hugenholtz, ziekenhuisapotheker, Diakonessenhuis Utrecht.