Beheersing van het resistentievraagstuk door het voeren van een antibioticabeleid

Utrecht, juni 1992,

Van Klingeren et al. gaan in hun artikel in op het gebruik van antibiotica in de eerste lijn (1992;860-4). Zij verwijzen daarvoor naar twee publikaties van Post, 12 en een van Sampers en Sturm.3 Zij wijzen op de enorme variatie tussen huisartsen in het voorschrijven van antibiotica en op de risico's en de economische consequenties van het verschijnen van nieuwe antibiotica. Zij merken daarbij op dat de aard van de prescripties en het aantal ervan samenhangen met de praktijkervaring, waarbij vooral door jonge huisartsen veel breed-spectrummiddelen zouden worden voorgeschreven. Deze bevinding is ontleend aan een onderzoek van Post naar de prescriptie van 615 huisartsen in Twente.2

De suggestie wordt gewekt dat Nederlandse huisartsen evenals Amerikaanse artsen te vaak (nieuwe) antibiotica voorschrijven. Jonge huisartsen zouden daarbij meer breedspectrummiddelen voorschrijven en zodoende een grotere bijdrage aan het resistentievraagstuk leveren dan hun oudere collega's. Beide suggesties verdienen correctie op grond van recent onderzoek. Uit gegevens van het nationale NIVEL-onderzoek blijkt dat het bij bijna 90% van alle voorgeschreven antibiotica om 3 middelen gaat, nl. penicilline, amoxicilline of doxycycline. De genoemde ‘nieuwere’ middelen zoals cefaclor worden door Nederlandse huisartsen slechts zeer zelden voorgeschreven. Ook blijkt het percentage antibiotische voorschriften vergeleken met andere landen zeer laag te zijn, bijvoorbeeld in 27% van de contacten wegens otitis media acuta. Dit laatste is in de wereld vrijwel uniek.

Juist sinds de invoering van de beroepsopleiding tot huisarts wordt veel aandacht besteed aan gericht en rationeel voorschrijven van riskante middelen. Uit recent eigen onderzoek is inmiddels gebleken dat jongere huisartsen bij bovenste-luchtweginfecties (acute otitis media, acute bovenste-luchtweginfecties, sinusitis, tonsillitis) minder antibiotica voorschrijven dan oudere.4 Daarbij is eveneens gebruik gemaakt van de gegevens van het NIVEL-onderzoek (161 huisartsen met 335.000 patiënten hielden gedurende 3 maanden alle contacten bij).5 Om vast te stellen of de suggestie van de auteurs juist is, hebben wij nagegaan in hoeverre er een samenhang bestaat tussen de vestigingsduur en het aandeel van smal-spectrummiddelen bij het voorschrijven van antibiotica bij tonsillitis acuta. Juist daarbij is de keuze voor smal of breed spectrum relevant. Deze analyse betrof 2000 eerste contacten wegens acute tonsillitis. De 161 huisartsen schreven gemiddeld in 72% van de contacten antibiotica voor. Driekwart van deze recepten betrof penicilline en een kwart een breed-spectrumantibioticum. De correlatie (Pearson-correlatiecoëfficiënt) met de vestigingsduur bedroeg 0,04. Dit betekent dat anno 1987/1988 jonge huisartsen niet méér geneigd zijn breed-spectrumantibiotica voor te schrijven dan hun oudere collega's. Integendeel: jongere huisartsen schrijven zelfs minder antibiotica voor en gebruiken vaker het Farmacotherapeutische Kompas.

Op grond van onderzoek is dus vastgesteld dat de Nederlandse huisartsen vergeleken met hun buitenlandse collega's in toenemende mate een terughoudend antibioticabeleid voeren en een rationeel voorschrijfgedrag tonen. De beroepsopleiding tot huisarts en samenwerking spelen daarbij een rol. Dit sluit niet uit dat nog verbeteringen mogelijk zijn. Uit deze discussie blijkt eens te meer hoe belangrijk het is uitspraken op goed uitgevoerd onderzoek bij representatieve populaties te baseren.