Situational awareness

Tijdens een eenvoudige operatie overlijdt een patiënte door een situatie van ‘can’t intubate, can’t ventilate’. Gedurende 35 min komt niemand op het idee een tracheotomie te doen. Haar man, een piloot, vertelt erover in een documentaire en identificeert een gebrek aan ‘situational awareness’ als een belangrijke oorzaak voor haar overlijden.

Situational awareness is moeilijk te definiëren, maar het gaat om de balans tussen een focus op je taak en het ontvangen van nieuwe informatie uit je omgeving of je team, en om een continu proces van herevaluatie van al die informatie zodat de juiste beslissingen genomen worden. Artsen zijn voorlopig verdeeld over de waarde van dit begrip (A8656 en A9311). De een ziet het als een containerbegrip dat afleidt van onderliggende zaken, de ander als een bruikbaar concept. Laten we eens kijken of we er iets mee kunnen als we naar de artikelen in dit nummer kijken.

Paul Gundlach en zijn collega’s concluderen in een cohortonderzoek naar contrastnefropathie dat ‘de CBO-richtlijn patiënten met een beperkte levensverwachting belast met preventieve maatregelen, terwijl contrastnefropathie zelden optreedt’ (A8501). Overdiagnostiek dus waarbij de balans tussen de aandacht voor de nieren en voor de omgeving waarin ze zitten, geherevalueerd kan worden.

Overdiagnostiek heeft inmiddels ook wereldwijd honderdduizenden mensen genezen van hun perfect werkende schildklier. 99,7% van de schildkliernoduli blijkt namelijk goedaardig en met de rest gebeurt weinig dramatisch als je een jaar afwacht (A9041). Ook als artsen wijs genoeg zijn om niet meteen te behandelen, kan schade worden berokkend. Tennisster Kiki Bertens vertelde na haar uitschakeling op Roland Garros geëmotioneerd over een jaar dat werd gedomineerd door angst doordat bij een medische keuring mogelijk schildklierkanker was vastgesteld. De focus van haar dokter op een knobbeltje zonder aandacht voor a-priorikansen bij deze kerngezonde, jonge ‘context’ kan hebben bijgedragen aan een ernstig verlies aan kwaliteit van leven.

In een ‘Casuïstiek’ over een mazelenuitbraak bij 3 bewust niet ingeënte kinderen weigeren de ouders medewerking aan de diagnostiek en sturen ze hun kinderen ook gewoon naar school (A8898). In Californië zijn sinds een recente wetswijziging ongevaccineerde kinderen niet meer welkom op openbare scholen. Dit gaat ver, maar met ouders zoals deze zou je wel wensen dat je iets in handen hebt om ze te helpen de focus iets meer te verplaatsen van het eigen gezin naar dat van de medemens.

En dan het grote thema van de afgelopen weken: Griekenland. Mijn collega Joost Zaat heeft in een prachtig stuk uitgezocht wat de gevolgen van de crisis zijn voor de gezondheidszorg (C2654). Er dreigt, kort gezegd, een humanitaire ramp. Het zou getuigen van situational awareness als we onze focus verleggen van het abstracte politiek-economische perspectief naar de harde realiteit van de Griekse burger.