Scombroïde-intoxicatie onder ziekenhuispersoneel

Inleiding

Scombroïde-intoxicatie wordt veroorzaakt door het eten van vis met een hoge concentratie histamine. Vissen die tot de familie van de Scombroidea behoren, bevatten van nature histidine. Wanneer deze vissen worden bewaard bij een temperatuur > 4 °C, wordt histidine door decarboxylase-producerende bacteriën omgezet in histamine. De consumptie van vis met een hoge concentratie histamine kan leiden tot een ziektebeeld dat op een allergische reactie lijkt.

Beloop van de uitbraak

Op een zomerse middag kwam een ziekenhuismedewerker naar de SEH van ons algemene ziekenhuis. De medewerker had een rood gezicht en last van hoofdpijn en hartkloppingen. Het ziektebeeld leek op een allergische reactie. Kort daarna bezocht een tweede medewerker de SEH met soortgelijke en gastro-intestinale klachten. Beide medewerkers hadden in de personeelskantine tonijnsalade gegeten. De dienstdoende SEH-arts vermoedde een scombroïde-intoxicatie.

Omdat wij ernstig rekening hielden met een uitbraak van scombroïde-intoxicatie, werd de zorg op de SEH opgeschaald. Daarbij waren de crisiscoördinator, de dienstdoende SEH-arts en internist, de manager zorg- en bedrijfsvoering, de cateraar en de afdeling Communicatie betrokken. De cateraar maakte een melding bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, zoals wettelijk is verplicht. De tonijnsalade was in de personeelskantine en bij de lunch voor medische specialisten geserveerd; patiënten en bezoekers waren niet blootgesteld. Alle ziekenhuismedewerkers werden op de hoogte gesteld via een e-mail. Zij kregen het verzoek om zich bij klachten te melden op de SEH, omdat de intoxicatie in zeldzame gevallen kan leiden tot een anafylactische shock.1 Niet-acuut zieke medewerkers werden in de koffiekamer op de SEH opgevangen door een arts en verpleegkundige. Acuut-zieke medewerkers werden op de SEH opgevangen. Ongeacht de mate van ziek-zijn, werden de medewerkers behandeld met 2 mg clemastine oraal.

In totaal meldden 21 medewerkers zich op de SEH met voornamelijk hoofdpijn, ‘flushing’, palpitaties en gastro-intestinale problemen. Een aantal medewerkers had een tachycardie, zonder afwijkingen van de overige vitale parameters. Geen van de medewerkers had een anafylactische shock en geen van hen werd opgenomen. De klachten waren 15 minuten tot 2 uur na het eten van de tonijnsalade ontstaan. De restanten van de tonijnsalade werden door een extern bureau getest, waarbij een hoge concentratie histamine werd aangetroffen.

Beschouwing

Scombroïde-intoxicatie wordt veroorzaakt door het eten van vis met een hoge concentratie histamine. Men loopt risico op scombroïde-intoxicatie bij het eten van vis die van nature histidine bevat, waarvan de meeste tot de familie van de Scombroidea behoren, zoals tonijn, makreel en bonito.2-4 Ook de consumptie van vissen als mahi mahi, marlijn, ansjovis en haring kan het ziektebeeld tot gevolg hebben. Wanneer deze vissen worden bewaard bij een temperatuur > 4 °C, wordt de histidine door decarboxylase-producerende bacteriën omgezet in histamine.2,5 Als histamine eenmaal gevormd is, blijft dit in de vis aanwezig, ook na verhitten, roken of bevriezen.6 Consumptie van vis die histamine bevat, veroorzaakt een ziektebeeld dat lijkt op een allergische reactie.3,4 Om de vorming van histamine uit histidine te voorkómen moet de vis gekoeld (≤ 4 °C) bewaard blijven vanaf de vangst tot aan de consumptie.

Bij de meeste patiënten gaat een scombroïde-intoxicatie gepaard met geringe verschijnselen die vanzelf over gaan binnen 6-8 uur.7 Er zijn risicogroepen waarbij het beloop ernstig kan zijn, zoals bij patiënten met astma, COPD of een hartaandoening en bij patiënten die isoniazide of een MAO-remmer gebruiken.7 Er zijn geen gerandomiseerde onderzoeken verricht naar de beste behandeling. Op basis van de pathofysiologie en casuïstische mededelingen is het advies om patiënten met geringe verschijnselen te behandelen met een antihistaminicum. Patiënten met ernstige symptomen van hypotensie en bronchospasmen moeten behandeld worden met adrenaline en intraveneuze vochttoediening, zoals bij patiënten met een anafylactische shock.

De ziekenhuismedewerkers hadden allen dezelfde klachten als beschreven in eerdere casuïstische mededelingen.7,8 Bij een andere grootschalige uitbraak onder 71 militairen in Dakar werden symptomen als flushing, hoofdpijn, tachycardie en diarree beschreven, die binnen 3 uur na de consumptie van vis ontstonden.9

Conclusie

Scombroïde-intoxicatie wordt veroorzaakt door het eten van vis met een hoge concentratie histamine. Histamine wordt gevormd in vissen die tot de familie van de Scombroidea behoren, en deze vissen bij een temperatuur > 4 °C worden bewaard. De belangrijkste symptomen zijn flushing, hoofdpijn, palpitatie klachten en gastro-intestinale klachten. Bij herkenning van het ziektebeeld moet crisismanagement worden opgestart om verdere verspreiding van de uitbraak te voorkomen.