Onverklaarde lichamelijke klachten: een omvangrijk probleem, maar nog weinig zichtbaar in opleiding en richtlijnen

- Unexplained physical symptoms or functional somatic syndromes that cannot be explained in terms of a defined medical disease are common. If persistent, they can cause significant distress and disability, and lead to absenteeism and social isolation as well as major health-care costs. Unexplained physical symptoms form a spectrum from transient unexplained mild physical symptoms to chronic severe somatoform disorders. Various functional somatic syndromes overlap one another substantially in symptomatology and are often resistant to conventional medical therapy. The ‘Vereniging Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde’ (Dutch Journal of Medicine Association) recently held a special conference on unexplained physical symptoms. The conclusions were: (a) patients are reluctant to accept the diagnosis of unexplained physical symptoms, because physicians do not have sufficient knowledge, expertise, and skill to diagnose and treat them, (b) patients with unexplained physical symptoms do not necessarily need to be treated by a psychiatrist except in cases of chronic and serious somatoform disorder. Patients with unexplained physical symptoms, who often have multiple and complex problems, are best treated by a team of physicians and allied paramedical professionals; (c) patients with unexplained physical symptoms can be treated effectively by specialists using cognitive behaviour therapy. Different cognitive models are available; the ‘re-attribution model’ focuses on the re-establishment of a liveable life, while ‘the consequence model’ is directed at reducing the consequences of the unexplained physical symptoms. Management using the attribution model may be followed up by the consequence model approach; (d) the development of a practice guideline for the diagnosis and treatment of patients with both acute and chronic unexplained physical symptoms would improve the quality of patient care, reduce disability, increase the possibility of reintegration, and stimulate scientific research; (e) both theoretical and practical training in the diagnosing and managing of unexplained physical symptoms is inadequate in both university curriculums and postgraduate training programmes for medical specialists. Scientific research for the development of an evidence-based practice guideline is urgently needed.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:686-92

Samenvatting

Onverklaarde lichamelijke klachten (ook wel ‘functionele syndromen’ genoemd) kunnen niet verklaard worden in termen van gedefinieerde medische ziekten; ze komen veel voor. Als deze klachten chronisch worden, kunnen ze leiden tot grote emotionele problemen, invaliditeit en arbeidsongeschiktheid, met vaak sociale isolatie en grote gezondheidszorgkosten als gevolg. Onverklaarde lichamelijke klachten kunnen zeer uiteenlopen, van voorbijgaande klachten tot chronische, ernstige, somatoforme stoornissen. De verschillende functionele syndromen blijken veel symptoomoverlap te hebben en zijn vaak niet toegankelijk voor gebruikelijke medische behandelingen. De conclusies van een Tijdschriftconferentie die gewijd was aan onverklaarde lichamelijke klachten luidden: (a) patiënten met onverklaarde lichamelijke klachten accepteren de diagnose ‘onverklaarde lichamelijke klachten’ niet, omdat artsen onvoldoende kennis, ervaring en vaardigheden hebben om bij hen een geaccepteerde diagnose te stellen en hen adequaat te behandelen; (b) patiënten met onverklaarde lichamelijke klachten behoren niet per definitie bij de psychiater, behalve als er sprake is van een chronische, ernstige, somatoforme stoornis. Zij hebben dikwijls multipele complexe problemen en zouden het best behandeld kunnen worden door een team van samenwerkende medisch specialisten en paramedici; (c) patiënten met onverklaarde lichamelijke klachten kunnen effectief worden behandeld met cognitieve gedragstherapie. Hiervoor zijn verschillende cognitieve modellen beschikbaar. Het ‘reattributiemodel’ richt de aandacht vooral op het herstel van een leefbaar leven, terwijl het ‘gevolgenmodel’ als doel heeft de gevolgen van de onverklaarde lichamelijke klachten te reduceren. Een aanpak volgens het reattributiemodel kan worden gevolgd door die van gevolgenmodel; (d) de ontwikkeling van een richtlijn voor de diagnostiek en de behandeling van onverklaarde lichamelijke klachten zou ten goede komen aan de kwaliteit van patiëntenzorg, zou invaliditeit door de klachten verminderen, zou mogelijkheden voor re-integratie bevorderen en zou wetenschappelijk onderzoek stimuleren; (e) zowel in het medisch onderwijs als in de medisch-specialistische vervolgopleidingen is de theoretische en praktische training op het gebied van onverklaarde lichamelijke klachten momenteel onvoldoende. Wetenschappelijk onderzoek is hard nodig om te komen tot een evidence-based richtlijn.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:686-92