Samenvatting
- Loopstoornissen komen veel voor en hebben vaak een neurologische oorzaak.
- De klinische aanpak bij een patiënt met een loopstoornis is lastig doordat er een groot aantal oorzakelijke aandoeningen is en doordat het moeilijk is om een loopstoornis te interpreteren.
- Bovendien zijn de beschikbare classificatiesystemen verwarrend.
- Loopstoornissen kunnen worden ingedeeld in de categorieën: antalgisch, paretisch-hypotonisch, spastisch, vestibulair, atactisch, hypokinetisch-rigide, voorzichtig en functioneel.
- Een juiste interpretatie van een loopstoornis is belangrijk, omdat de te overwegen onderliggende aandoeningen, het uit te voeren aanvullend onderzoek en de in te stellen therapie hier direct van afhangen.
Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151:395-400
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
(Geen onderwerp)
Heerlen, maart 2007,
In hun overigens uitstekende overzicht (2007:395-400) bespreken Van de Warrenburg et al. bij de hypokinetische gang onder meer de ‘frontale’ loopstoornis. Bij ernstige vormen van gangapraxie vermelden zij dat de aandoening zo ernstig kan zijn dat er een discrepantie kan ontstaan tussen het onvermogen tot staan en lopen enerzijds en het intacte vermogen tot normale beenbewegingen in liggende of zittende houding anderzijds. Zij gebruiken daarvoor de term ‘astasia-abasia’.
De term ‘astasia-abasia’ werd in 1888 geïntroduceerd door Paul Blocq (1860-1896), een leerling van Jean-Martin Charcot (1825-1893).1 In dit klassiek geworden artikel beschreef Blocq 11 overwegend jonge patiënten (11-28 jaar, met uitzondering van één patiënt van 52 jaar) met een bizarre, zeer waarschijnlijk psychogene loopstoornis, die hij destijds nog onderscheidde van een hysterische loopstoornis. Blocq schreef dat de aandoening meestal ontstond na een emotionele gebeurtenis en over het algemeen een goede prognose had. In de jaren daarna werd de term zo nu en dan in handboeken gebruikt, meestal ter aanduiding van hysterische loopstoornissen.2
Thans bestaat over het gebruik van de term ‘astasia-abasia’ enige onduidelijkheid. Alhoewel de term letterlijk vertaald betekent ‘niet in staat zijn om te staan en te lopen’, wordt hij meestal gereserveerd voor psychogene loopstoornissen conform de oorspronkelijke beschrijving. Daarnaast komt men de term (of alleen ‘astasia’ of ‘abasia’) zelden tegen in relatie met thalamusafwijkingen (subcorticaal disequilibrium)3 4 en met frontale afwijkingen (frontaal disequilibrium).5 In het verleden werd astasia-abasia ook wel bij cerebellaire ataxieën beschreven.6 De beschrijvingen bij genoemde thalamische, frontale en cerebellaire lokalisaties zijn anders dan de beelden die door Blocq werden beschreven.
Indien men in PubMed zoekt onder de term ‘astasia-abasia’ vindt men 1537 referenties; wanneer men deze combineert met ‘NOT conversion’, houdt men er slechts 9 over. Bij een korte oriëntatie in enkele leerboeken zien wij dat de term in verschillende contexten wordt gebruikt. Sommige verwijzen naar afwijkingen in de frontaalkwab,7 8 terwijl andere uitsluitend naar een psychogene stoornis verwijzen.9 In twee Nederlandse leerboeken wordt ‘astasia-abasia’ in het ene niet in de index genoemd,10 terwijl het verschijnsel in het andere in algemene termen wordt besproken als ‘onzekerheid bij lopen en staan’, onder toevoeging van ‘niet altijd organisch te verklaren’.11 In de door de auteurs gerefereerde artikelen wordt verwezen naar een psychogene loopstoornis,12 13 terwijl ‘thalamic astasia’ beschouwd wordt als een verouderderde term.13
Wij menen dat vanwege de oorspronkelijke beschrijving en het gebruik in de medische literatuur, het aan te bevelen is de term ‘astasia-abasia’ te reserveren voor een psychogene loopstoornis.
Blocq P. Sur une affection caractérisée par de l’astasie et de l’abasie. Arch Neurol (Paris). 1888;15:24-51, 187-211.
Okun MS, Koehler PJ. Paul Blocq and (psychogenic) astasia abasia. Mov Disord. [ter perse].
Laroche C, Buge A, Escourolle R, Caquet R, Festal G, Rancurel G. ‘Astasie-abasie’, apraxie unilaterale gauche et anomie tactile dans un astrocytome du corps calleux. (Une observation anatomo-clinique). Ann Méd Interne (Paris). 1976;127:1-10.
Masdeu JC, Alampur U, Cavaliere R, Tavoulareas G. Astasia and gait failure with damage of the pontomesencephalic locomotor region. Ann Neurol. 1994;35:619-21.
Nutt JG, Marsden CD, Thompson PD. Human walking and higher-level gait disorders, particularly in the elderly. Neurology. 1993;43:268-79.
Garcin R. The ataxias. In: Vinken PJ, Bruyn GW, editors. Handbook of clinical neurology. Vol. 1. Disturbances of nervous function. Amsterdam: North-Holland Publishing; 1969. p. 344-7.
Jankovic JJ, Tolosa E, editors. Parkinson’s disease and movement disorders. 4th ed. Philadelphia: Lippincott; 2002. p. 424.
Ropper AH, Brown RH. Adams and Victor’s principles of neurology. 8th ed. New York: McGraw-Hill; 2005.
Rowland LP, editor. Merritt’s neurology. 11th ed. Philadelphia: Lippincott; 2005.
Hijdra A, Koudstaal PJ, Roos RAC. Neurologie. 3e dr. Maarssen: Elsevier; 2003.
Kuks JBM, Snoek JW, Oosterhuis HJGH. Klinische neurologie. 15e dr. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2003. p. 34.
Bhatia KP. Psychogenic gait disorders. Adv Neurol. 2001;87:251-4.
Jankovic J, Nutt JG, Sudarsky L. Classification, diagnosis, and etiology of gait disorders. Adv Neurol. 2001;87:119-33.
(Geen onderwerp)
Nijmegen, maart 2007,
Wij danken de collegae Koehler en Okun voor hun terechte en waardevolle aanvulling. Met recht concluderen zij dat de term ‘astasia-abasia’ heden met name gebezigd wordt bij psychogene loop- en balansstoornissen, wat vanuit een historisch perspectief juist lijkt. Feit blijft natuurlijk dat ‘astasia-abasia’, wat letterlijk betekent ‘het niet kunnen lopen en staan’, een observatie en geen ziekte of diagnose is en als zodanig meerdere oorzaken kan hebben, zoals ernstige frontaalkwabaandoeningen, laesies van de thalamus, cerebellaire aandoeningen en ook conversie.
In de loopstoornissenliteratuur werd de term ‘astasia-abasia’ overigens toch met name gebruikt voor frontale loop- en balansstoornissen en bij ernstige loopstoornissen als gevolg van laesies in het mesencefale ‘loopcentrum’.1 2 Zoals wij reeds in ons artikel aangaven, zijn de eerdere classificaties van loopsstoornissen en de pogingen tot revisies daarvan echter bijzonder verwarrend, inconsistent en voor de klinische praktijk onbruikbaar. Zo zou ‘astasia-abasia’ bijvoorbeeld vervangen moeten worden door ‘frontaal disequilibrium’. Vandaar dat wij in het overzicht getracht hebben met een praktische benadering en indeling deze oude, meer theoretische classificaties te vervangen. In een recent artikel van onze hand hebben wij onze indeling en benadering van loopsstoornissen wat meer in detail uiteengezet en daarin komen verwarrende termen (zoals astasia-abasia) ook niet meer voor.3
Nutt JG, Marsden CD, Thompson PD. Human walking and higher-level gait disorders, particularly in the elderly. Neurology. 1993;43:268-79.
Masdeu JC, Alampur U, Cavaliere R, Tavoulareas G. Astasia and gait failure with damage of the pontomesencephalic locomotor region. Ann Neurol. 1994;35:619-21.
Snijders AH, Warrenburg BPC van de, Giladi N, Bloem BR. Neurological gait disorders in elderly people: clinical approach and classification. Lancet Neurol. 2007;6:63-74.