Dit leerartikel is herzien. De herziene versie (D7038) is gecontroleerd op actualiteit en juistheid. Bij de herziene versie is een nieuwe nascholingstoets beschikbaar.
Op de hoogte blijven van nieuwe leerartikelen, compleet met geaccrediteerde toetsvragen en luisterversie?
⚡Schrijf je gratis in op een e-mail alert door het dossier Leerartikelen te volgen.⚡
Toets voor nascholing (verlopen)
Aan dit leerartikel was een toets gekoppeld waarmee je nascholingspunten kon verdienen.
Samenvatting
Artikelinformatie
Aanvaard op
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2019;163:D3933
Vakgebied
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG
Acupunctuur heeft plaats als complementaire behandeling
Bij het leerartikel “Lagerugpijn” is gesteld dat er mogelijk enig effect is van acupunctuur op de pijn en het functioneren, maar deze effecten zijn onzeker doordat de kwaliteit van het onderzoek laag is. Hierbij wordt verwezen naar een systematic review en meta analysis van Lam e.a. (2013). Op grond hiervan wordt daarom acupunctuur niet aanbevolen.
Naar onze mening is deze conclusie onterecht. In de geciteerde systematic review staat in de conclusie: “This systematic review demonstrates that acupuncture is an effective method of treating pain and functional limitations in patients who present with nonspecific chronic low back pain. However, given the varied nature of the methodological quality of the RCTs, we suggest the use of acupuncture should be considered as an adjunct to routine practice in the treatment of nonspecific chronic low back pain”. Dus hier staat pertinent niet dat acupunctuur niet wordt aanbevolen. Acupunctuur wordt juist aanbevolen als complementaire behandeling op de routine reguliere behandeling van nonspecific chronic low back pain. Het feit dat er een methodologische bias aanwezig is in de onderzochte RCT’s, wil niet zeggen dat de conclusie niet meer valide is. Echter, het is aangetoond dat bias een wijdverbreid fenomeen is in de medische literatuur1. Als wij een therapie alleen willen baseren op een RCT die perfect bias vrij is, dan zouden we nooit meer therapie kunnen bedrijven. Zelfs wanneer door methodologische bias de effectiviteit van acupunctuur bij lage rugpijn gecategoriseerd moet worden als twijfelachting, dan zouden wij nog op grond van ethisch raamwerk acupunctuur niet mogen afwijzen of ontraden bij lage rugpijn2. Te meer omdat de kans op ernstige bijwerkingen bij acupunctuur heel gering is3. Daarnaast is de kosten-effectiviteit van behandelen met acupunctuur bij lage rugpijn ook aangetoond4. Acupunctuur is sinds 2003 door WHO erkend als effectieve behandeling van o.a. lage rugpijn. Recent is acupunctuur opgenomen in de Clinical Practice Guideline from the American College of Physicians als behandeloptie voor lage rugpijn, zowel acuut als chronisch5.
Resumerend moet gesteld worden dat de in het artikel getrokken conclusie omtrent de behandeling van lage rugpijn met acupunctuur niet correct is; de aangehaalde review van Lam e.a. is verkeerd geciteerd en geïnterpreteerd. Er is wel degelijk plaats voor acupunctuur behandeling bij lage rugpijn.
K. Djien Liem, Clemens Fauser, Karen Kruithof, Jean-Pierre Fossion, Paul G.T. The.
Namens de wetenschappelijke commissie van de Nederlandse Artsen Acupunctuur Vereniging (NAAV) in samenwerking met de Wetenschappelijke Artsen Vereniging voor Acupunctuur in Nederland (WAVAN).
Referenties:
reactie auteurs
We danken collega’s Liem, Fauser, Kruithof, Fossion en The voor hun reactie bij ons artikel.
Naar aanleiding van het commentaar op onze aanbeveling over acupunctuur, lichten wij graag onze werkwijze toe. Wij hebben de systematische review van Lam gebruikt om de kwaliteit van het bewijs en de grootte van de effecten van acupuntuur bij lagerugpijn te bepalen. Vervolgens hebben wij een aanbeveling opgesteld. Bij het opstellen van de aanbeveling betrekken we niet alleen de conclusie van de review (‘mogelijk is er enig effect van acupunctuur op de pijn en het functioneren’), maar ook factoren als voor- en nadelen van de behandeling, kwaliteit van het bewijs, waarden en voorkeuren van patiënten, kosten en aanvaardbaarheid en haalbaarheid van de interventie. De conclusie van de review is dus niet automatisch hetzelfde al de aanbeveling.
Overigens is ‘niet aanbevelen’ niet hetzelfde als ‘afwijzen of ontraden’, zoals u suggereert. Wij zijn van mening, dat voordat wij acupunctuur actief kunnen aanbevelen, dit ondersteunt moet worden door onderzoek van hogere kwaliteit met een positief resultaat.
Acupunctuur is zinloos
Is acupunctuur een vorm van behandeling? Het antwoord is ja.
Is acupunctuur een behandelingvorm waarvan klinisch relevante positieve behandelresultaten bekend zijn? Het antwoord is nee.
Onnodige behandelrituelen zijn niet in het belang van de patient.
Catherine de Jong, anesthesioloog
Denk bij lage rugpijn ook aan aneurysma aortae
Bij lage rugpijn hoort een aneurysma aortae in de differentiaal diagnose.
Met interesse heb ik het artikel van Verburg et al. over lagerugpijn gelezen. Zelf kwam ik met deze klachten bij oudere mannen in de d.d. destijds niet veel verder dan een hnp of een metastase van met name een prostaatcarcinoom. Wel was ik gespitst op het voorkomen van een aneurysma aortae met een pijnlijk erosie van een lumbale wervel. Ik heb het destijds dan ook een paar keer gezien en behandeld. De diagnose is makkelijk te stellen/uit te sluiten middels een abdominale echo. Ik meen dat deze diagnose beslist ter complementering in de d.d.. van dit overigens heldere artikel thuis hoort. Op Pubmed zijn onder de combinatie van de zoekwoorden "low back pain, aortic aneurysm" de nodige artikelen hierover te vinden.
Piet Leguit, chirurg n.p.
reactie auteurs
We danken collega Leguit voor zijn reactie bij ons artikel.
Bij acute hevige lagerugpijn hoort een (ruptuur van een) aneurysma aortae inderdaad in de differentiaal diagnose.
We noemen deze diagnose onder het kopje ‘Wat zijn oorzaken van lagerugpijn’? De aandoening staat echter niet in tabel 1, hiervoor hebben we een selectie gemaakt uit alle mogelijke oorzaken van lagerugpijn.
In de NHG-Standaard Aspecifieke lagerugpijn wordt in het kader ‘Spoed bij lagerugpijn’ meer aandacht gegeven aan deze aandoening.