De ‘oorlog tegen kanker’

Veertig jaar nadat de Amerikaanse president Richard Nixon de National Cancer Act tekende en zo zijn ‘oorlog tegen kanker’ lanceerde, is in de VS de mortaliteit door kanker fors gedaald. In de periode 1990-2007 daalde die 22% bij mannen en 14% bij vrouwen. Er zijn inmiddels meer dan 12 miljoen Amerikanen die kanker hebben overleefd. Ook in Nederland heeft zich deze revolutie voltrokken. Hoewel kanker bij velen nog op het netvlies staat als een primair fatale ziekte, zijn veel patiënten met kanker genezen of hebben zij een chronische aandoening met een nauwelijks verkorte levensverwachting en met een goede kwaliteit van leven. Zorg voor oncologische patiënten staat in de belangstelling, niet voor niets organiseert het NHG volgende week een groot congres voor huisartsen over dit thema. Tijd om ook in dit themanummer van het NTvG de stand van zaken op te maken.

De vooruitgang in de overleving van patiënten met kanker komt deels door screeningsprogramma’s die in Nederland zijn ingevoerd (bl. 2037 [A3934]), maar vooral ook door betere en beter geëvalueerde behandelingen. Een niet te onderschatten rol wordt daarbij gespeeld door de klinische epidemiologie, die behandelaars ervan heeft doordrongen dat je nooit verder kunt komen zonder gecontroleerde experimenten, klinische trials en een onafhankelijke beoordeling van de resultaten.

We besteden in dit nummer aandacht aan vooruitgang, maar ook aan nog niet opgeloste problemen: het testiscarcinoom leek de eerste tumor te zijn die met moderne chemotherapie grotendeels te genezen was (bl. 2063 [A4092]). Bij het gemetastaseerd melanoom zijn er recente hoopvolle ontwikkelingen (bl. 2060 [A3836]), maar bij hersentumoren is er slechts een bescheiden winst geboekt (bl. 2058 [A3798]). De toegenomen biologische kennis van de kankercel heeft er toe geleid dat er bij het niet-kleincellig longcarcinoom, weinig gevoelig voor chemotherapie, met zogenaamde ‘doelgerichte therapie’ nieuwe mogelijkheden zijn zoals u in de klinisch les kunt lezen (bl. 2032 [A4081]). Er zijn ook bij de diagnostiek en predictie grenzen aan de vooruitgang: er zijn testen nodig die sneller en efficiënter de predictieve waarde van een verwacht behandeleffect voorspellen (bl. 2043 [A4089]).

Naast de directe kankertherapie blijkt ook directe revalidatie belangrijk voor de kwaliteit van leven (bl. 2016 [A3679]) en bij goede zorg gaat het ook ook om organisatie. Aspecten daarbij zijn bijvoorbeeld de voor- en nadelen van centralisatie (bl. 2007 [A3813] en 2008 [A3854]), registratie van kwaliteit van bijvoorbeeld chirurgische behandelingen (bl. 2024 [A4136]) en een op maat gekozen nazorgplan waarbij de eerstelijn een actievere rol zou kunnen spelen (bl. 2078 [A4148]). Al die onderwerpen komen in dit speciale oncologienummer aan de orde. Wij hopen zo de bredere medische gemeenschap buiten de oncologische wereld deelgenoot te maken van een aantal vorderingen en dilemma’s bij de behandeling van kanker. De oorlog is nog niet over.