In het najaar van 2017 kwam de Coöperatie Laatste Wil met groot nieuws: er bestaat een goedkoop, legaal middel dat gemakkelijk te verkrijgen is en tot een menswaardige dood leidt. In maart 2018 greep het Openbaar Ministerie in. Een reconstructie van de opkomst en ondergang van ‘middel X’.
Het Journaal en Nieuwsuur hebben op 1 september 2017 de primeur: ‘De Coöperatie Laatste Wil heeft een dodelijk, legaal middel gevonden waarmee mensen zelf een einde aan hun leven kunnen maken.’1 Er komt een medewerker van de Coöperatie Laatste Wil in beeld die een oudere mevrouw bezoekt, een buisje met wit poeder laat zien en zegt: ‘Dit middel is al genoeg voor 4 mensen […]. Het is gewoon in Nederland te krijgen, oplossen in 50 ml water en dan opdrinken. In één keer zakt je bloeddruk heel erg sterk.’ Volgens de medewerker van de Coöperatie raak je binnen 20 minuten in coma en volstaat 2 g om op een waardige manier aan je einde te komen.
Dankzij de details die Nieuwsuur verstrekt – bijvoorbeeld dat ‘middel X’ een conserveermiddel is – weten toxicologen direct om welk middel het gaat: natriumnitriet of natriumazide. Natriumnitriet is een giftig middel dat in…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Middel X en de CLW
Geachte redactie,
Onlangs las ik met veel interesse uw nummer over 'middel X' en de Coöperatie Laatste Wil (CLW) (nummer 12, 22 maart 2019). Uw aansprekende cover “Geen zachte dood met ‘middel X’” en prikkelende redactioneel werden gevolgd door een klinische les “Auto-intoxicatie met ‘zelfmoordpoeder’” (in lay-out overeenkomstig uw cover) en het onderzoeksjournalistieke stuk “De opkomst en ondergang van ‘middel X’”.Ik was na het lezen van de stukken best geschokt, dat de CLW zomaar zulke misleidende informatie zou verspreiden en mensen aan zulke risico's van een onprettige dood zou blootstellen. Ik miste wel een reactie van de CLW (iets wat u toch doorgaans wel gebruikelijk bent te doen), maar de stukken waren zo overtuigend geschreven dat ik er na het lezen eigenlijk ‘wel uit was’ en nu dus:
1. Wist wat ‘middel X’ was, hoe het pathofysiologisch werkt en hoe te handelen bij een mogelijke intoxicatie daarmee, en
2. De CLW voortaan heel anders zou zien; eerder kon ik voor hun ideologie nog wel sympathie opbrengen maar om mensen op deze manier te misleiden vind ik erg kwalijk (zoals ook Eric Geijteman en Siebe Swart verwoordden in hun reactie “Zelfmoordpropaganda”, die bij het journalistieke stuk was geplaatst)
Wat me tijdens het lezen wel opviel was dat bij de beschrijving van ‘middel X’ (of: ‘het zelfmoordpoeder’) niet één maar steeds twee stoffen werden genoemd: natriumnitriet en natriumazide. Ik las echter nergens iets over een duidelijk verschil tussen die twee: u maakt in uw redactioneel geen onderscheid, de inleiding van de klinische les schrijft dat natriumnitriet “evenals natriumazide wordt geacht het veronderstelde ‘zelfmoordpoeder’ of ‘middel X’ te zijn” (wat verderop in de klinische les nog eens wordt herhaald met "naast natriumnitriet wordt ook de stof natriumazide onder het vermeende zelfmoordpoeder geschaard") en in het journalistieke stuk staat “Dankzij de details die Nieuwsuur verstrekt (..) weten toxicologen direct om welk middel het gaat: natriumnitriet of natriumazide.” Ik heb daardoor aangenomen dat natriumnitriet en natriumazide waarschijnlijk min of meer dezelfde stof zijn (waarom zou je ze anders steeds zo in één adem noemen), of toch in ieder geval op min of meer dezelfde manier werken. Pas later echter kwam ik er achter dat de twee stoffen helemaal niet hetzelfde zijn en ook zeker niet eenzelfde werkingsmechanisme hebben. En dat natriumazide waarschijnlijk, maar natriumnitriet in elk geval zeker niet, het bewuste ‘middel X’ is.
Ik voel me daardoor als lezer op het verkeerde been gezet. Ik weet nu nog steeds maar weinig over het daadwerkelijke ‘veronderstelde middel X’ en heb eigenlijk ook maar weinig grond gezien voor de cover-titel “Geen zachte dood met ‘middel X’”. De klinische les is daar in ieder geval géén grond voor: die gaat over natriumnitriet. En de korte casusbeschrijvingen van intoxicaties met natriumazide (onder het subkopje “Een humaan levenseinde?” in het journalistieke stuk) worden niet vergeleken met de veronderstelde doseringen en bijgaande adviezen die de CLW zou verstrekken. Ik heb daardoor toch ook het idee gekregen dat de CLW in een kwader daglicht is gesteld dan misschien wel terecht is.
Ik ben daarom benieuwd of u het met mij eens bent dat enige nuance hier op zijn plaats is, waarbij overigens ruimte voor een reactie van de CLW mijns inziens nog steeds passend zou zijn.
Met collegiale groet,
Lester du Perron, huisarts, thans ziekenhuisarts i.o. Amsterdam UMC, locatie VUmc
reactie van de Hoofdredactie
Er staan weliswaar geen feitelijke onjuistheden in de artikelen en het redactioneel commentaar, maar het had allemaal een stuk duidelijker gemoeten. We hebben dus steken laten vallen.
In het onderzoeksjournalistieke stuk van Stella Braam (D3923) staat dat het middel dat CLW onder haar leden verspreidt, natriumazide is. Braam legt uit dat toen CLW publiciteit kreeg, natriumnitriet en natriumazide door deskundigen direct als de twee meest waarschijnlijke stoffen genoemd werden. CLW heeft, mogelijk om juridische redenen, daarover nooit uitsluitsel gegeven en het gevolg was een run op vooral natriumnitriet, dat makkelijker verkrijgbaar is dan natriumazide. Braam legt uit, ondersteund door literatuur, dat er belangrijke aanwijzingen zijn dat natriumazide helemaal geen zachte dood garandeert, zoals CLW beweert.
De klinische les van Workum et al. (D3369) bespreekt casuïstiek van mensen die natriumnitriet als ‘zelfmoordpoeder’ hebben genomen. Het artikel illustreert daarmee waar de run op natriumnitriet toe kan leiden. De klinische les vermeldt ook dat natriumazide een andere werking heeft en geen antidotum kent.
Ook al stond het er allemaal correct in, beide artikelen hadden duidelijker moeten zijn met betrekking tot het verschil tussen natriumnitriet en natriumazide. Het redactioneel commentaar laat dat eveneens na en kan makkelijk begrepen worden als dat natriumnitriet ‘het CLW-middel’ is. Dat had beter gemoeten.
Wij zijn van wel van mening dat CLW door het promoten van het niet bij naam genoemde ‘middel X’ net zo goed moreel verantwoordelijk is voor de gevolgen van de run op natriumnitriet als voor mensen die zich van het leven beroven met natriumazide. De dood van het meisje Ximena heeft de zaak tegen CLW daarom onzes inziens terecht in een stroomversnelling gebracht, ook al was het natriumnitriet dat zij nam (D3923).
Naast onvoldoende duidelijkheid scheppen was een tweede fout die we maakten CLW geen wederhoor te geven in het onderzoeksjournalistieke artikel. We horen dat te doen, klaar. We hebben CLW aangeboden alsnog te reageren en hun reactie onverkort in print te plaatsen, maar zij zagen daar helaas van af.
De hoofdredactie