Samenvatting
Doel
Evalueren welke behandelingen van spanningshoofdpijn effectief zijn.
Opzet
Systematische review.
Methode
We selecteerden gerandomiseerde studies met een conservatieve behandeling bij patiënten met spanningshoofdpijn. De 152 geselecteerde studies werden ingedeeld naar interventie: acute-pijnmedicatie (41 studies), preventieve medicatie (44 studies), gedragstherapie (44 studies) en fysiotherapie (12 studies). Per interventie werd de effectiviteit geanalyseerd. Interventies bij kinderen (11 studies) werden afzonderlijk geanalyseerd.
Resultaten
Van de 152 studies waren er 37 van hoge kwaliteit (24,3%). Acute-pijnmedicatie met NSAID’s of paracetamol waren op de korte termijn effectiever dan placebo. We vonden geen onderlinge verschillen tussen NSAID’s, maar ibuprofen had minder bijwerkingen. NSAID’s waren effectiever dan paracetamol. Als preventieve medicatie waren antidepressiva niet beter dan placebo. Propranolol was wel effectiever dan placebo, maar dit ging gepaard met meer depressieve klachten. De conclusies over de effectiviteit van benzodiazepines waren niet eenduidig. In 8 studies naar gedragstherapie werd een vorm van ontspanningstherapie vergeleken met placebo of controles op een wachtlijst en 11 studies vergeleken elektromyografische (EMG) biofeedback met placebo, maar deze studies gaven inconsistente resultaten. We vonden een grote variatie aan fysiotherapeutische interventies, met tegenstrijdige resultaten. In 8 studies bij kinderen werd de effectiviteit van ontspanningstherapie geëvalueerd, maar er werden inconsistente resultaten gevonden.
Conclusie
NSAIDs en paracetamol bleken beide effectief in de behandeling van acute hoofdpijnaanvallen. Er is onvoldoende bewijs om preventieve medicatie, fysiotherapie, manuele therapie, elektromyografische biofeedback en cognitieve gedragtherapie aan of af te raden.
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Behandeling van spanningshoofdpijn
De plaatsing van de review over behandelingen van spanningshoofdpijn in dit vaktijdschrift (Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154:A1924) juichen wij toe, gezien de aanzienlijke ziektelast die deze aandoening met zich meebrengt. Voor de collegae die patiënten met spanningshoofdpijn op hun spreekuur krijgen, is evenwel nog een belangrijke aanvulling nodig, juist omdat Verhagen et al. constateren dat aan deze patiënten nog weinig goed onderbouwde preventieve behandelingen kunnen worden aangeboden. Uit een recente Cochrane analyse blijkt acupunctuur namelijk een effectieve therapie te zijn voor deze klacht [1]. Elf grote gerandomiseerde studies met in totaal 2317 patienten werden in de meta-analyse geincludeerd. De follow-up van de patienten was minimaal 8 weken na de laatste behandeling. Uit twee grote studies bleek dat de acupunctuurgroep significant minder hoofdpijndagen had en de hoofdpijn minder intens was vergeleken met de standaardbehandelinggroep. Ook ten opzichte van placebo-acupunctuur onderscheidde de echte acupunctuurbehandelingen zich significant positief. De conclusie van de auteurs van deze Cochrane analyse is overduidelijk: met zoveel studies c.q. geincludeerde patiënten is er inmiddels voldoende bewijs dat acupunctuur een waardevolle niet-farmacologische behandeling kan zijn bij patiënten met frequent episodische of chronische hoofdpijn.
Zelfs in de Europese richtlijnen voor spanningshoofdpijn wordt acupunctuur genoemd als een mogelijke waardevolle interventie bij spanningshoofdpijn [2]. Hoewel acupunctuur nog niet in de Nederlandse richtlijnen is opgenomen voor spanningshoofdpijn, is dit al in 2007 wel gerealiseerd in Duitsland en Oostenrijk [3]. Als commentaar wordt genoemd dat acupunctuur een hoge acceptatiegraad heeft. Gezien de effectiviteit en de verwaarloosbare bijwerkingen van acupunctuur zouden wij beleidsmakers op deze interventie willen attenderen en adviseren om acupunctuur op te nemen in de Nederlandse richtlijnen voor spanningshoofdpijn.
David Kopsky, arts, Centrum voor Neuropathische Pijn en
mw.dr. Lioe-Ting Dijkhorst-Oei, internist-vasculair geneeskundige, Meander Medisch Centrum
[1] Linde K, Allais G, Brinkhaus B, Manheimer E, Vickers A, White AR. Acupuncture for tension-type headache. Cochrane Database Syst Rev. 2009 Jan 21;(1):CD007587.
[2] Bendtsen L, Evers S, Linde M, Mitsikostas DD, Sandrini G, Schoenen J. EFNS guideline on the treatment of tension-type headache - Report of an EFNS task force. Eur J Neurol. 2010 May 11.
[3] Straube A, May A, Kropp P, Katsarava Z, Haag G, Lampl C, Sándor PS, Diener HC, Evers S. Therapie primärer chronischer Kopfschmerzen: Chronische Migräne, chronische Kopfschmerz, vom Spannungtyp und andere chronische tägliche Kopfschmerzen. Deutsche Migraine- Und Kopfschmertz Gesellschaft 2007.
Behandeling van spanningshoofdpijn
Ik dank de heer Kopsky en mevr Dijkhorst-Oei voor hun reactie op ons artikel over behandelingen bij mensen met spanningshoofdpijn. Ik denk dat de reactie een prima aanvulling is op ons artikel. Wij hebben ons gericht op de effectiviteit van conservatieve behandelingen, dus acupunctuur en ook bijvoorbeeld (botox) injecties zijn niet meegenomen in de evaluatie en wij kunnen over deze behandelingen ook geen uitspraak doen. Linde et al hebben inderdaad een Cochrane review geschreven over de effectiviteit van acupunctuur. Het feit dat er een Cochrane review naar het effect van acupunctuur is uitgevoerd is een prima aanvulling op onze review. Zowel onze review als die van Linde et al hebben de Cochrane methodologie gebruikt en zijn derhalve vergelijkbaar van kwaliteit.
Arianne Verhagen