Het 'acute scrotum' bij jongens: de klinische presentatie als indicatie voor een spoedoperatie

Roermond, januari 2005,

Jongens tussen 12 en 18 jaar met acute scrotale pijn hebben een kans van 50 tot 60% op een torsio testis.1 Bij een torsio testis is het van belang om de testikel zo snel mogelijk weer teruggedraaid te krijgen, zodat de vascularisatie wordt hersteld.

In aanvulling op het artikel van Derksen et al. (2005:113-5) wil ik op de geoorloofde mogelijkheid wijzen om de testikel manueel te retorderen. Vaak lukt dit op de Spoedeisende Eerste Hulp door de testikel onder controle van de tien vingers van beide handen van de onderzoeker terug te draaien. Vrijwel altijd geschiedt dit door de testis naar buiten te draaien.2 Het is raadzaam om daarbij te tellen hoe vaak men draait; 4 × 180° is geen uitzondering.

Een geslaagde manuele retordering kenmerkt zich door een acute pijnverlichting van de patiënt, die plots een ontspannen gelaat vertoont. Hij kan weer vlot van de onderzoektafel afglijden zonder zijn been hierbij op te trekken. Bij onderzoek na 5 à 10 min zal blijken dat de jonge patiënt zich nu heel gemakkelijk laat onderzoeken; de funiculus spermaticus is dan ook betrouwbaar te palperen en een eerder al dan niet gepalpeerde knoop boven de testikel, dit is de gedraaide funiculus, is verdwenen.

Het doppleronderzoek, uitgevoerd met een eenvoudige 5-MHz-doppler met luidspreker, zodat de omgeving mee kan luisteren, kan hierbij nuttig zijn. Het doppleronderzoek, dat transscrotaal wordt uitgevoerd, laat vóór de retordering geen arteriële pulsaties horen. Na een geslaagde repositie van de testis komen vrijwel direct krachtige arteriële pulsaties tot stand, die goed hoorbaar zijn te maken. Het doppleronderzoek kent overigens bij een torsio testis van minder dan 360° in de eerste 2 à 3 uur van de torsio fout-negatieve uitslagen, omdat de arteriële toevoer dan nog behouden is. In geval van een complete torsio testis en na 5 à 6 uur kan doppleronderzoek goed onderscheid maken tussen een totale doorbloedingsstop en een toegenomen doorbloeding ten gevolge van ontsteking.

Bij twijfel dient natuurlijk direct te worden geopereerd, aangezien een torsio testis die langer dan 4 à 6 uur bestaat, vrijwel zeker tot necrose leidt van de testikel. Ook bij een geslaagde manuele repositie dient de arts op korte termijn een electieve orchidopexie beiderzijds uit te voeren.

Utrecht, februari 2005,

Wij danken collega Leliefeld voor de heldere uitleg van de handeling die nodig is om een getordeerde testikel te retorderen. In ervaren handen blijkt dit vaak succesvol,1 maar niet altijd.2 Op een eerstehulpafdeling, waar de gevallen die zich voordoen door vele artsen worden behandeld, is de ervaring van de individuele arts in situaties waarin retorderen een optie is beperkt. In onze klinische les hebben wij daarnaast voor het voetlicht willen brengen dat de vermeende klinische diagnose (‘torsio’) soms niet de juiste is. Op grond van deze overwegingen zijn wij terughoudend met het manueel retorderen op de eerstehulpafdeling.