Passief roken en longkanker: een nieuw rapport in perspectief

Noordwijkerhout, januari 1997,

Volgens Van Barneveld et al. zijn er gemiddeld 110-270 longkankergevallen per jaar door passief roken (1997;132-6). Dit lijkt op het oog heel veel. Hoe is men aan dit getal gekomen? Een korte schets van de berekening is iets wat men hier mist.

Passieve rokers hebben gemiddeld 19% meer kans op longkanker dan niet(-passieve) rokers. Dit zijn er dan rond de 200 in Nederland. Als men aanneemt dat de populaties wel/niet passieve rokers ongeveer even groot zijn (40% van de huis-en werkplaatsgenoten is roker in ons land), dan zouden er rond de 1000 gevallen van longcarcinoom voorkomen onder de niet-rokers (100/19 x 200) en 1200 onder de passieve rokers (120/19 x 200).

Is de populatie actieve rokers (gemiddeld 15 sigaretten per dag; 40% van de bevolking) 40/30 maal zo groot als de populatie niet-rokers, dan zouden volgens de oude vuistregels 15/1 x 1000 x 40/30 = 20.000 longkankergevallen onder de rokers te betreuren moeten zijn. Dit lijkt mij wat aan de hoge kant.

Amsterdam, februari 1997,

In zijn reactie op ons artikel vraagt collega Vooren om een weergave van de berekening van het door ons vermelde aantal jaarlijks in Nederland aan passief roken toe te schrijven longkankerdoden. Wij hebben een dergelijke berekening niet gegeven, daar dit naar onze mening niet in de context van het artikel paste. Wel hebben wij, om verifieerbaarheid door de geïnteresseerde lezer mogelijk te maken, in de betreffende alinea een verwijzing opgenomen naar een eveneens in het Tijdschrift gepubliceerd artikel van onze onderzoeksgroep waarin de gevolgde berekeningsmethode uitgebreid beschreven wordt.1

De door ons gevolgde methode is ontwikkeld door de Amerikaanse Environmental Protection Agency,2 en is gebaseerd op een additiefrisicomodel. Op basis van dit additieve model hebben wij vervolgens berekend welk deel van de totale longkankersterfte kan worden toegeschreven aan de gevolgen van passief roken. Hierbij zijn afzonderlijke berekeningen gemaakt voor mannen en vrouwen die zelf nooit gerookt hebben en voor voormalige rokers die meer dan 5 jaar geleden gestopt zijn. Huidige rokers en voormalige rokers die minder dan 5 jaar geleden gestopt zijn, zijn hierbij buiten beschouwing gelaten, daar verondersteld mag worden dat passief roken geen noemenswaardige bijdrage levert aan de longkankersterfte in deze groepen. Tevens is de berekening beperkt tot de Nederlandse bevolking van 35 jaar en ouder, daar longkanker op jongere leeftijd vrijwel niet voorkomt. Voor de berekening zijn verder de volgende bepalingen gebruikt: het risico op longkanker door passief roken, een correctiefactor voor de achtergrondblootstelling aan passief roken, prevalentiecijfers met betrekking tot rookgewoonten en blootstelling aan passief roken in de Nederlandse bevolking. Voor de twee eerstgenoemde bepalingen zijn waarden genomen afkomstig uit internationaal onderzoek.2 De overige voor de berekening benodigde bepalingen zijn ontleend aan Nederlandse onderzoeken,3-5 waarin een aselecte steekproef uit de algemene bevolking werd ondervraagd.

Een belangrijk verschil tussen onze berekening en die van Vooren is dat Vooren geen onderscheid maakt tussen mannen en vrouwen noch tussen nooit-rokers en voormalige rokers. Een afzonderlijke berekening is naar onze mening noodzakelijk, daar er aanzienlijke verschillen bestaan tussen de voornoemde groepen in de blootstelling aan passief roken. Zo blijkt uit Nederlands onderzoek dat 55% van de nooit rokende vrouwen een partner heeft die rookt, terwijl van de nooit rokende mannen maar 30% een rokende partner heeft. Onder voormalige rokers zijn deze percentages weer anders. In deze groep heeft 70% van de vrouwen en 40% van de mannen een rokende partner. In contrast met deze cijfers gaat Vooren ervan uit dat onder nooit-rokers en voormalige rokers het percentage met een rokende partner bij zowel mannen als vrouwen 50% bedraagt. Verder schat Vooren het risico op longkanker bij huidige rokers (15 sigaretten per dag) een factor 2 te hoog in.2 Deze onnauwkeurigheden leiden er dan ook toe dat Vooren tot onjuiste conclusies komt met betrekking tot het in Nederland aan passief roken toe te schrijven aantal longkankerdoden.