Zorgverleners moeten werken onder omstandigheden die vrágen om ongelukken. Maar als het fout gaat, krijgt het individu de schuld. Tijd voor hardere actie, zegt IGJ-inspecteur Ian Leistikow: ‘Patiënten hebben meer aan systeemverandering dan aan artsen die afbranden.’
Toen hij nog een jonge arts was, was het voor Ian Leistikow kraakhelder: als je een medische fout maakt, is het je eigen schuld. Tijdens zijn geneeskundestudie had hij niet geleerd dat hij als zorgverlener fouten zou gaan maken, laat staan hoe daarmee om te gaan en hoe ze te voorkomen. ‘Toen het ook voor mij zo ver was, dacht ik: Wat ben ik voor idioot? Waarom heb ik dit gedaan?’
Het waren de sociale dynamiek en de gebrekkige begeleiding die hem als psychiater in opleiding zwaar vielen. ‘Brute automutilaties, suïcides, en geen van de psychiaters vroeg ooit: “Hoe gaat…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
kwetsbaarheid en systeemdalen
Beste Iwan en Rosie,
Dank voor dit mooie artikel. Met name dat de eigen kwetsbaarheid sterk maakte is treffend omschreven. De oproep om te weigeren zorg te verlenen indien je het idee hebt dat je deze niet optimaal kan verlenen vind ik een lastige. Wat is eigenlijk optimale zorg? Voor veel kwetsbare ouderen aan de poort is dat veelal een verpleeghuisbed wat ontbreekt. Dit maakt dat wij vaak besluiten omdat naar huis gaan nog minder is om dan toch maar op te nemen. Hierin zit vind ik een ingewikkeld belangenspel. Mede ook omdat we in de zomer deze opnames als ziekenhuis nodig hebben om de productie hoog te houden(uitgebreid beschreven in recent afstudeerwerk van Britt Wagenaar TBM, TUD). Toch merk ik dat meer dan eens een pijnlijke adoptie procedure waarbij meerdere medisch specialisten opname weigeren vanwege een zorgindicatie, resulterend in spanningen onderling. Aangezien het hier om zorg over mensen gaat vind ik dit uitermate pijnlijk.
Wie gaat er eigenlijk beslissen wie er geen zorg meer krijgt als de rek er echt uit is? Nu lijkt het zo te zijn dat de meest kwetsbare mensen binnen ons zorgprobleem de hoogste risico's lopen om fors uitgestelde zorg te ontvangen. Gaan wij net als in de VS de sterfte in deze groep ook laten oplopen? Past dit dan bij optimale zorg? Wanneer is dan de rek eruit? Wanneer komt het ministerie in actie?
Als zorgverlener heb ik al eens de actie ondernomen waarvoor gepleit wordt en gezegd dat een kwetsbare oudere met een lang bestaand zorgprobleem naar huis moest omdat er uitgebreid systeemfalen was. Het ambulancepersoneel weigerde om hem mee te nemen. Via de voorzitter van de raad van bestuur werd ik vriendelijk verzocht om hem toch op te nemen. Het ministerie kwam er niet aan te pas. Het koste wel een hoop energie welke niets opleverde. Zoals beschreven geeft dit een afbrandrisico, maar dat is er ook als de voorgestelde weg uit het artikel gekozen wordt. Al met al lijkt het gehele systeem onveiliger te worden door overbelasting. Hoe moet je hier als zorgverlener mee omgaan? Je ziet wel hoe het geoptimaliseerd zou moeten worden maar dit is vaak praktisch niet uitvoerbaar. Bestuurlijk wordt er dan gezegd dit is een medisch besluit, maar vaak gaat het niet meer om een medisch besluit maar om uitgebreid systeemfalen. Wat is er echt nodig om ons huidige zorgsysteem te optimaliseren? En en als we dit gedaan hebben en het gaat falen -zoals we dat nu al weten-, hoe dragen we dit dan met elkaar en nemen we er met elkaar een gezamenlijke verantwoordelijkheid in? Gezamelijk de schouders eronder en niet uitstappen!! Aankomende aiossen ontmoedigen, en dan? Nu al draaien wij als medisch specialisten diensten. Er komt een hoop werk aan; wie gaat dat dan doen als wij de jongere aanmoedigen om uit te stappen. Bovendien is wat mij betreft het zorgen voor een waardevol goed! Al met al merkte ik dat het artikel veel vragen bij me oproept waarbij zich een toenemende zorg ontwikkelde over de ontbrekende eventuele oplossingsrichting me wel zorgen baart richting de toekomst.
uitstekend artikel maar met hoog illusie-gehalte
Beste Ian en Rosie,
Een halve eeuw geleden startte mijn geneeskundestudie. Toen Medisch Contact begon om onder pseudoniem van Alexander van Es mijn ervaringen als co-assistent - later gebundeld als 'Anatomie van het gevoel'- te publiceren werd ik verketterd door veel collegae vanwege het geschetste beeld in de praktijk. De publicatie van dit boek heeft mij twintig jaar achtervolgd en ik heb er spijt van dat ik het ooit heb geschreven. Artsen vonden het allemaal veel te negatief en ik was dus ongeschikt als dokter. Er waren echter ook gepensioneerde collegae die dit beeld volledig herkenden van hun opleiding in de jaren veertig en vijftig. Volgens heb was er niets wezenlijks veranderd. En vier decennia na publicatie van het boek komen er nog steeds reacties van herkenbaarheid. Wij focussen ons graag op wat verandert.
In de medische branche verandert op een aantal gebieden inderdaad heel veel maar juist datgene waarover het op zich uitstekende artikel gaat verandert nauwelijks of niet, alle goedbedoelde initiatieven ten spijt: lees Medisch Contact. Talloze malen zijn 'systeemveranderingen' voorgesteld. In het hoofd van veel artsen en anderen die de gezondheidszorg een groot hart toedragen speelt de wens om 'het systeem te veranderen'. Maar met de voeten lopen ze ondertussen in de modder op de werkvloer en blijken zelfs minimale veranderingen al heel lastig te realiseren.
Natuurlijk mogen wij blijven dromen over een betere toekomst maar wie écht een verandering wil moet zich eerst heel grondig verdiepen in de wortels van het huidige systeem. Je kunt een stevige eik niet vellen door er met een duim tegenaan te drukken. Juist wat betreft datgene wat in het artikel staat is de weerstand tegen verandering ongelooflijk groot. De discrepantie tussen de uiterlijke schijn en datgene wat uiteindelijk de koers bepaalt is in de medische branche heel groot: macht, geld en eigenbelang spelen hierbij volgens mij een hele belangrijke rol. Pas wanneer je zicht hebt op de wortels van het huidige systeem en op de factoren die dit systeem in de hand houden en zich verzetten tegen verandering kun je misschien het 'logge gedrocht' in een ietwat andere richting duwen maar daarvoor is heel veel nodig.
Ik schrijf dit niet om een droom in diggelen te gooien. Een kwart eeuw lang heb ik aan beide kanten - als huisarts en patiënt - van het bureau in de spreekkamer gezeten en al die ervaringen heb ik proberen te vergaren, analyseren en uit te dragen.
Hartelijke groet,
Ignace Schretlen
Systeemfalen
Het is inderdaad waar dat de meeste fouten multifactorieel zijn en meestal problemen zijn met een niet goed functionerend systeem en/of personeelstekort.
De kop van het artikel is "Wie geen goede zorg kan verlenen, moet weigeren". Natuurlijk wil iedereen goede zorg verlenen, maar ik zie de krantenkoppen al "een dokter weigert zorg te verlenen, omdat hij geen goede zorg kon verlenen" en ik denk dat het tuchtzaken regent als je als arts weigert zorg te verlenen, omdat je van mening bent geen goede zorg te kunnen geven.
Wat je ook kiest: wij staan achter je.
Leistikow roept op om te 'weigeren' wanneer je geen optimale zorg kunt leveren. Optimale zorg bestaat echter niet in een systeem van schaarste, hoe goed het ook is. Er zijn altijd compromissen, ook op de kwaliteit. Iedereen die dagelijks als professional in welk systeem dan ook werkt weet dat. Leistikow bedoelt waarschijnlijk dat je op de rem moet gaan staan als je niet meer het minimale niveau van kwaliteit kunt leveren. De gedachte daarachter is dat het systeem beter piepend en krakend kan vastdraaien zodat er tenminste eens wat verandert, dan dat je maar eindeloos doormoddert.
Maar het probleem van zijn uitspraken is dat ze professionals geen houvast bieden. Want wie bepaalt wanneer je niet meer het minimale niveau van zorg kunt leveren en je mag zeggen: ho? Achteraf kan iemand, bijvoorbeeld de tuchtrechter, altijd zeggen: je had in deze omstandigheden prima zorg kunnen leveren, en je hebt je patiënt in de steek gelaten. Of: je had in deze omstandigheden moeten weigeren. Komt de Inspectie je dan te hulp?
Een van de drie pijlers onder professioneel handelen van zorgverleners is compassie (1). Daarnaast zijn zorgverleners ook gewoon kostwinners. Het is dus nogal veel van ze gevraagd om hun patiënten in de steek te laten en hun baan op het spel te zetten. Het kan wel, maar de boodschap zou dan moeten zijn: "Het systeem deugt niet, we gaan daar iets aan doen. Probeer er intussen het beste van te maken, meld onveilige situaties, denk aan je eigen welzijn en trap op de rem als je vindt dat dat nodig is. Wat je ook kiest: wij staan achter je." En geef daar vervolgens ook garanties voor. Daar hebben zorgverleners wat aan.
Bovendien: waardeer de enorme creativiteit, inventiviteit en inzet van zorgverleners om in een onvolkomen systeem toch nog iets goeds voor elkaar te krijgen. Vraag wat ze nodig hebben om dat te kunnen blijven doen en gebruik die informatie om het systeem te verbeteren en uit dit dal te komen. Daar schiet je veel meer mee op dan als zorgverleners er het bijltje bij neergooien en je alles weer opnieuw moet opbouwen met gedesillusioneerde mensen.