Onafhankelijk, multidisciplinair en betrouwbaar

Van gen naar ziekte; hypofosfatemische rachitis en het PHEX-gen

Klinische praktijk
M. Jansen
C.M.L. van Dael
A.A. Verrijn Stuart
A.H. van der Hout
P. Rump
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:1390-4
Abstract
Abstract
Sluiten
From gene to disease; hypophosphataemic rickets and the PHEX gene.

- X-linked hypophosphataemic rickets is associated with mutations in the PHEX gene on the short arm of the X chromosome, encoding a membrane-bound endoprotease which is predominantly expressed in osteoblasts. Defective PHEX function leaves phosphaturic peptides such as FGF23 uncleaved, enabling these peptides, known as phosphatonins, to fully exert their phosphaturic potential in the proximal tubule of the kidney. An autosomally inherited form of hypophosphataemic rickets is caused by mutations in the proteolytic processing site of FGF23 itself, while in tumour-induced osteomalacia overproduction of FGF23 and possibly other phosphatonins causes the processing capacity to be exceeded, resulting in phosphaturic hypophosphataemia and osteomalacia.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:1390-4

Inleiding

de ziekte

Sommige kinderen met rachitis – bij volwassenen spreken wij over osteomalacie – reageren niet goed op de gebruikelijke dosis colecalciferol (vitamine D; 400-1000 IE/dag). Meestal berust deze ‘vitamine D-resistentie’ op hypofosfatemie door fosfaatverlies via de nier. Men spreekt dan van hypofosfatemische rachitis.1 De meest voorkomende variant van deze aandoening erft X-gebonden dominant over en staat bekend als ‘geslachtsgebonden hypofosfatemische rachitis’ (Online Mendelian Inheritance in Men (OMIM) nummer 307800). Er bestaat ook een autosomaal dominant overervende variant (OMIM nummer 193100), maar die is veel zeldzamer.

Bij kinderen uit reeds bekende families met hypofosfatemische rachitis kan de diagnose meestal al in het eerste levensjaar worden gesteld op basis van biochemische bevindingen. Andere kinderen presenteren zich vaak pas in het 2e of 3e levensjaar met in ernst toenemende O- of X-benen (figuur 1), waarbij zij rachitische afwijkingen hebben op de röntgenfoto’s van handen en knieën (figuur…

Artikelinformatie
Aanvaard op

Citeer dit artikel als

Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:1390-4
Vakgebied
Genetica
Interne vakken
Auteursinformatie

Universitair Medisch Centrum Utrecht, locatie Wilhelmina Kinderziekenhuis, Huispost KC 03.063.0, Postbus 85.090, 3508 AB Utrecht.

Hr.dr.M.Jansen, kinderarts-endocrinoloog; mw.A.A.Verrijn Stuart, kinderarts in opleiding tot kinderendocrinoloog.

Universitair Medisch Centrum Groningen, Groningen.

Beatrix Kinderkliniek: mw.C.M.L.van Dael, kinderarts-nefroloog.

Afd. Klinische Genetica: dr.A.H.van der Hout, klinisch moleculair geneticus; hr.dr.P.Rump, klinisch geneticus.

Contact hr.dr.M.Jansen

Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG

Ook interessant

Reacties

Nijmegen, juli 2006,

Gaarne willen wij commentaar leveren op het goed verzorgde artikel over hypofosfatemische rachitis en het PHEX-gen (2006:1390-4); dit betreft voornamelijk de diagnose en de behandeling. Vooraleer de behandeling wordt gestart, dient de diagnose zeker te zijn. Bij een X-gebonden aandoening zijn meestal aangedane familieleden bekend. Dezelfde symptomen, zij het in lichtere mate, kunnen evenwel ook optreden bij hypofosfatemische rachitis en hypercalciurie, waarbij er een recessieve overerving is. Dit ziektebeeld komt ook in Nederland voor. Behandeling met extra vitamine D leidt bij deze laatste ziekte tot ernstige nefrocalcinose. Recent werd bij dit ziektebeeld een mutatie vastgesteld in SLC34A3 (natriumfosfaatcotransporteur NaPi-IIc).1 In tegenstelling tot de X-gebonden vorm van hypofosfatemische rachitis is bij deze vorm de concentratie van actief vitamine D verhoogd (dit biedt de verklaring voor de hypercalciurie). Het vóórkomen van glucosurie bij ongeveer een derde van de patiënten in een onderzoek, kan verwarring met het fanconi-syndroom veroorzaken.2 Zoals de schrijvers aangeven, bestaat de behandeling uit extra vitamine D en fosfor.2 Is de patiënt eenmaal hierop ingesteld, dan zijn er, naar onze ervaring, zelden hypercalciëmie en hypercalciurie. Een te hoge fosforinname dient vermeden te worden. De serumconcentratie van fosfor wordt nooit normaal omdat bij een stijging van deze concentratie de excretie via de urine toeneemt. Er mag niet gestreefd worden naar een normale fosforconcentratie in serum, aangezien het fosforlek blijft bestaan. Er is een verband tussen de fosforinname en de mate van nefrocalcinosis,3 waarbij calcium-fosfaatstenen worden gevormd. Op dit punt is nog nader onderzoek vereist. Aangeraden wordt niet meer fosfor te geven dan 50 mg/kg verdeeld over de dag. Er is dus momenteel geen volledige behandeling mogelijk.

L. Monnens
E. Levtchenko
Literatuur

  1. Lorenz-Depiereux B, Benet-Pages A, Eckstein G, Tenenbaum-Rakover Y, Wagenstaller J, Tiosano D, et al. Hereditary hypophosphatemic rickets with hypercalciuria is caused by mutations in the sodium-phosphate cotransporter gene SLC34A3. Am J Hum Genet. 2006;78:193-201.

  2. Monnens L. X-gebonden vorm van hypofosfatemische rachitis. Nederlands Tijdschrift voor Osteoporose en andere Botziekten. 2002;6:66-9.

  3. Verge CF, Lam A, Simpson JM, Cowell CT, Howard NJ, Silink M. Effects of therapy in X-linked hypophosphatemic rickets. N Engl J Med. 1991;325:1843-8.

Utrecht, juli 2006,

Wij danken de collegae Monnens en Levtchenko voor hun aanvulling op ons artikel. Waar wij ons beperkt hebben tot de meest voorkomende aandoening, de X-gebonden hypofosfatemische rachitis, wijzen zij terecht op één van de andere vormen.

Wij onderschrijven uiteraard dat het essentieel is te komen tot een juiste diagnose vooraleer een behandeling te starten. Mutatieanalyse van het PHEX- en het FGF23-gen zoals dat nu in Groningen gedaan kan worden, kan daarbij van grote waarde zijn. De behandeling is in ons artikel slechts beperkt ter sprake gekomen.

M. Jansen
C.M.L. van Dael