Urineweginfectie bij ouderen; wat is de betekenis?

Amsterdam, april 1990,

In het caput selectum van Wolfhagen, Hoepelman en Verhoef gebruiken de schrijvers uitsluitend de methode van fluorescentie van antilichamen op de bacteriën ter lokalisatie van hun herkomst uit de bovenste urinewegen (pyelitis, pyelonefritis) (1990;470-3).

Deze methode werd in 1974 door Thomas et al. en door Jones et al. geïntroduceerd.12 Pathogene bacteriën uit de bovenste urinewegen zouden gekenmerkt zijn door binding met specifieke antilichamen, die zichtbaar konden worden gemaakt door directe immunofluorescentie (‘antibody coated bacteria’ (ACB)-test).

In de hierop volgende jaren werd deze methode, ook in onze kliniek, regelmatig toegepast, waarbij twijfels ontstonden over haar betrouwbaarheid.

Mundt en Polk hebben in 1979 een kritisch overzicht gewijd aan deze methode, met gebruikmaking van de resultaten uit 5 centra met een totaal van 289 patiënten.3 De gemiddelde sensitiviteit was 83,1% en de specificiteit 76,9%. Bij verdere analyse kwamen zij tot de conclusie, dat de ACB-test niet betrouwbaar is voor de diagnostiek en de behandeling van patiënten bij urineweginfecties.

Ook wij vonden tegenstrijdige resultaten met de fluorescentietechniek. In tegenstelling tot de methode van β-microglobuline-uitscheiding in de urine,4-8 die uitsluitend verhoogd is bij een infectie van de hogere urinewegen en die bovendien een kwantitatieve maat geeft voor de ernst of de uitbreiding van de infectie en voor het herstel na adequate behandeling. Van deze techniek hebben wij in dit tijdschrift het afgelopen jaar de resultaten onder de aandacht van de lezers gebracht.8 Deze heeft duidelijke voordelen boven de fluorescentiemethode.

Utrecht, mei 1990,

Wij danken collegae Statius van Eps en Schardijn hartelijk voor hun waardevolle aanvulling betreffende de β2-microglobulinebepaling in de urine. Door middel van deze methode kan men bepalen of er sprake is van proximale-tubulusbeschadiging.1 Deze is echter niet specifiek voor een pyelonefritis, zoals zij zelf eerder in dit tijdschrift publiceerden. Daarnaast kleven er enkele praktische bezwaren aan deze test. Allereerst heeft men 24-uursurine nodig. Ten tweede wordt, zoals onze collegae zelf vermelden, β2-microglobuline in zure urine afgebroken, daarom moet de patiënt ruimschoots bicarbonaat (8 gram) innemen.1 Voorts kunnen aminoglycosiden, die vaak gebruikt worden bij de behandeling van een pyelonefritis, aanleiding geven tot een verhoogde uitscheiding van β2-microglobuline.1

De visie van Statius van Eps en Schardijn over de onbruikbaarheid van de ‘antibody coated bacteria’(ACB)-test delen wij niet geheel. Met een ACB-test toont men niet zozeer aan of er sprake is van een hoge- dan wel lage-urineweginfectie, maar eerder of er sprake is van weefselinvasie, zoals o.a. bij een pyelonefritis, maar ook bij andere urineweginfecties, zoals prostatitis en hemorragische cystitiden.2 Mundt en Polk evalueerden van de ACB-test echter alleen de bruikbaarheid om een pyelonefritis aan te tonen.3 Andere studies hebben aangetoond dat er wel een verband bestaat tussen een positieve ACB-test en het falen van korte antibioticakuren.45 Alhoewel de β2-microglobulinebepaling zeker van nut kan zijn onder bepaalde omstandigheden, lijkt de ook niet optimale ACB-test op praktische gronden de voorkeur te hebben.