‘Still crazy after all these years’

In 1886 introduceerde Reginald Heber Fitz het ziektebeeld appendicitis in een lezing voor de American Association of Physicians. Al jaren draaiden dokters toen om wat men noemde ‘right iliac disease’ heen, maar vele dachten dat het een aandoening van het caecum was. De rest is geschiedenis.

Appendicitis is wellicht het bekendste ziektebeeld dat de geneeskunde rijk is. Als we íets beheersen, is het wel de diagnostiek en behandeling van patiënten met appendicitis, nietwaar? Inderdaad: niet waar. Zo’n 130 jaar na Fitz’ lezing blijkt uit moeizaam en relatief kleinschalig onderzoek dat appendicitis ook chronisch recidiverend kan zijn. Sterker nog: bij iedereen met chronische of recidiverende onderbuikspijn zou deze diagnose ten minste overwógen moeten worden, omdat appendectomie kan helpen (A9127). Eigenlijk is dat stuitend. We moeten er blijkbaar meer dan 100 jaar over doen om een ziektespectrum wat completer in beeld te krijgen. Wat meer ‘open-mindedness’ had niet misstaan. Waarom bedachten we niet eerder dat een orgaan dat makkelijk acuut ontsteekt ook weleens chronisch of recidiverend ontstoken kan zijn? Zo moeilijk is dat toch niet?

Een analoog verhaal geldt voor bloedtransfusies. De geschiedenis daarvan is nog wat jaartjes langer dan die van appendicitis, maar nog steeds weten we weinig over wie er nu eigenlijk baat heeft bij een transfusie en wie niet. Behalve bij patiënten met symptomatisch coronairlijden en perioperatief, zijn er nauwelijks gegevens die het nut van transfusie ondersteunen. Wat wel vaststaat is dat miljoenen liters bloed, en mogelijk ook een behoorlijk aantal levens, in het verleden verspild zijn aan onnodige transfusies (A9408).

Wat is er mis met ons? Waarom leren we zo traag? Kan het zijn dat we – bewust of onbewust – bepaalde domeinen van de geneeskunde neigen af te sluiten, omdat we het lastig verdragen dat alles vloeibaar is? Of is het gewoon niet ‘sexy’ om je bezig te houden met de ‘basics’?

Nieuwe trucjes zijn spannender. Moleculaire diagnostiek, bijvoorbeeld, kun je inzetten voor de diagnostiek van een Clostridium difficile-infectie. Meerdere ziekenhuizen in Nederland zijn daar al toe overgegaan en hebben de ‘ouderwetse’ toxinetest plompverloren afgeschaft. Het resultaat daarvan is overdiagnostiek en -behandeling, omdat de PCR-test te sensitief blijkt te zijn (A9695). Dit doet me erg denken aan de introductie van de CT-scan voor het diagnosticeren van longembolie. Veel meer mensen bleken deze aandoening te hebben, maar de longemboliegerelateerde sterfte bleef gelijk en de complicaties door antistolling namen toe. Het nettoresultaat was meer schade (A3792 en A3858). En nog weten we niet welke extra gevonden longembolieën we beter niet kunnen behandelen.

Geneeskunde pretendeert een volwassen wetenschap te zijn, maar heeft te weinig aandacht voor de basics en te veel voor trucjes. ‘Still crazy’, na al die jaren.