Kunst uit middeleeuwse hospitalen in Nederland

In the Middle Ages and early modern times, hospitals were omnipresent in Western Europe, including the area within the current borders of the Netherlands. It is not generally known that these institutions not only left an architectural heritage, but also an interesting art patrimony. This article describes this patrimony, which consists of 71 works of art. Christian-religious themes predominate, related to the fact that in these institutions spiritual care was more important than bodily care. This is illustrated on the basis of a few concrete examples, in which the relationship with the hospital often remains implicit, but sometimes is visualized explicitly. Although the world of thought from which these works of art emerged is far removed from that of the 21st century, they form an interesting mirror for modern visions of the function of art in hospitals.

Conflict of interest and financial support: none declared.

Middeleeuwse hospitalen, de voorlopers van onze moderne ziekenhuizen, bezaten al kunstwerken. Elders in Europa is veel belangstelling voor dat culturele erfgoed, maar wat overgebleven is van de kunstwerken uit middeleeuwse en vroegmoderne hospitalen in Nederland, is nauwelijks bekend. Dit artikel brengt daar verandering in.

Samenvatting

Hospitalen waren in de Middeleeuwen en vroegmoderne tijd alomtegenwoordig in West-Europa, ook in wat tegenwoordig Nederland heet. Dat deze instellingen behalve een aantal bouwwerken ook interessante kunstwerken hebben nagelaten, is niet algemeen bekend. Dit artikel beschrijft dit culturele erfgoed, dat bestaat uit 71 kunstwerken. Christelijk-religieuze thema’s voeren de boventoon, samenhangend met het feit dat zielszorg in deze instellingen belangrijker was dan de zorg voor het lichaam. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van enkele concrete voorbeelden, waarin de relatie met het hospitaal vaak slechts impliciet aanwezig is, maar soms ook expliciet wordt gevisualiseerd. Hoewel de denkwereld waaruit deze kunstwerken voortkwamen ver afstaat van die van de 21e eeuw, vormen ze een interessante spiegel voor de hedendaagse gezondheidszorg, in het bijzonder voor moderne visies op de functie van kunst in ziekenhuizen.