Hulp bij zelfdoding in de psychiatrie in Nederland

Amsterdam, november 1997,

Groenewoud et al. rapporteren een retrospectief beschrijvend onderzoek naar de aard en omvang van (verzoeken om) hulp bij zelfdoding in de Nederlandse psychiatrie (1997:2244-8). In tabel 4 van hun artikel worden de kenmerken gegeven van 11 patiënten bij wie de psychiater op verzoek hulp bij zelfdoding verleende. Ik denk dat ik deze tabel niet goed begrijp, want ik lees eruit dat de patiënten F en K geen psychiatrische diagnose hadden, zodat ik mij afvraag waarom de psychiater zo nauw betrokkenwas bij de suïcidehulp. Intrigerend is ook de somatische diagnose bij patiënt J: ‘vermoeden van neurologische aandoening’, en dat bij iemand met een somatisatiestoornis en een persoonlijkheidsstoornis. Natuurlijk faalt dan elke behandeling.

Een andere onduidelijkheid voor mij veroorzaakt de passage ‘aan 2 andere patiënten werd het middel door de respondent toegediend’. Dat lijkt mij geen hulp bij suïcide, maar euthanasie, en daar ging het niet over. Verontrustend is ook dat slechts in 3 gevallen geen verklaring van natuurlijk overlijden werd afgegeven. In de beschouwing wordt hier verder niet over gesproken.

Verder wordt gesuggereerd dat er na 1994 (na de zaak-Chabot) meer verzoeken werden gedaan dan daarvoor: 65 tussen 1977 en 1994, en 137 in 1994 of later. In een bericht in NRC Handelsblad (18 november 1997) naar aanleiding van dit artikel is dit ook zo geïnterpreteerd, terwijl het misschien niet klopt, omdat het gaat om de recentste verzoeken. In de beschouwing wordt hier niet over gesproken.

Wat de opvattingen over de zorgvuldigheidseisen betreft, denk ik dat niet alleen psychiaters die van mening waren dat het verlenen van hulp bij zelfdoding aan psychiatrische patiënten aanvaardbaar kan zijn, hierover ondervraagd hadden moeten worden, maar ook de anderen. Die kunnen ondanks hun afwijkende mening toch waardevolle opvattingen hierover hebben ‐ net zoals mensen die al of niet uit principe geen auto rijden toch ook waardevolle ideeën kunnen hebben over bijvoorbeeld de maximumsnelheid in de bebouwde kom.

Rotterdam, januari 1998,

Onze tabel 4 is bedoeld om een indruk te geven van de (zeldzame) gevallen waarin een psychiater hulp bij zelfdoding verleende aan een patiënt die bij hem/haar onder behandeling was. De tabel is volledig gebaseerd op de gegevens zoals die door de desbetreffende psychiaters werden verstrekt. Wij hebben gemeend ook de twee (vermoedelijke) gevallen van euthanasie, door de respondent beschreven als gevallen van hulp bij zelfdoding en door deze mogelijk ook als zodanig ervaren, in deze tabel op te moeten nemen.

In Nederland is over de hele linie het meldingspercentage nog steeds vrij laag: slechts 41% van alle gevallen van euthanasie of hulp bij zelfdoding wordt gemeld. Daarbij moet men bedenken dat over de toelaatbaarheid van hulp bij zelfdoding aan psychiatrische patiënten pas sinds 1994 (de uitspraak van de Hoge Raad in de zaak-Chabot) enige duidelijkheid bestaat.

Het is niet onze bedoeling te suggereren dat het aantal verzoeken na de zaak-Chabot is toegenomen. Het gaat hier inderdaad om het jaar waarin de respondent voor het laatst een dergelijk verzoek had gehad.

Mensen kunnen hulp bij zelfdoding aan psychiatrische patiënten om uiteenlopende redenen onaanvaardbaar vinden. Voor psychiaters die er om principiële redenen afwijzend tegenover staan, zullen zorgvuldigheidseisen vaak geen bijzondere betekenis hebben. Sommigen van hen gaven aan de desbetreffende vragen niet te kunnen beantwoorden, terwijl anderen ze aanmerkten als onbelangrijk. Vanwege de onvolledigheid van de beantwoording en de onzekerheid over de interpretatie van de wel gegeven antwoorden hebben wij deze resultaten niet vermeld. De analogie met automobilisten ligt naar ons idee wat anders: het gaat dan om personen die vinden dat autorijden altijd ontoelaatbaar is en voor wie een eventuele maximumsnelheid dus niet aan de orde is, of irrelevant.