Hoofdpijn door hoesten, lichamelijke inspanning of orgasme

Wanneer hoofdpijn wordt opgewekt door hoesten of door lichamelijke inspanning, waaronder seksuele activiteit, wijst dit meestal niet op een structurele intracraniale laesie, in tegenstelling tot de situatie waarin reeds bestaande hoofdpijn door drukverhoging wordt verergerd. Men spreekt in het eerste geval van ‘benign exertional headache’.1 Uit vroegere publicaties blijkt dat bij ongeveer 20 van de patiënten met inspanningshoofdpijn (inclusief hoesthoofdpijn) toch een structurele laesie wordt gevonden, voornamelijk in de achterste schedelgroeve. Deze 20 is afkomstig uit meestal kleine groepen patiënten uit de tijd dat nog geen CT en MRI beschikbaar waren.

Pascual et al. analyseerden de gegevens van 72 patiënten, die in 15 jaar door huisartsen naar hun centrum verwezen waren met hoofdpijn ontstaan door hoesten (n = 30), lichamelijke inspanning (n = 28) of seksuele opwinding (n = 14), en vonden bij 42 hiervoor een intracraniale oorzaak.2 De 17 symptomatische gevallen van hoesthoofdpijn waren het gevolg van een Chiari-malformatie type 1 (indaling van de cerebellaire tonsillen in het achterhoofdsgat). Van de 12 patiënten met symptomatische inspanningshoofdpijn hadden er 10 een subarachnoïdale bloeding (SAB), 1 had multipele hersenmetastasen en 1 patiënt had een pansinusitus. Van de 14 patiënten met hoofdpijn tijdens het orgasme had slecht 1 een SAB. De symptomatische hoofdpijn duurde in het algemeen langer (uren tot dagen) dan de benigne hoofdpijn. Bij de SAB was de hoofdpijn heviger en ging deze gepaard met misselijkheid, braken, fotofobie en in 4 gevallen met een uitval van de N. abducens. Bij patiënten met een benigne hoesthoofdpijn ontstond nooit hoofdpijn bij lichamelijke inspanning of andere activiteiten met intracorporele drukverhoging, hetgeen wel het geval was bij patiënten met symptomatische hoesthoofdpijn. Bij 4 van de 13 patiënten met benigne seksuele hoofdpijn was ook inspanningshoofdpijn aanwezig. Benigne inspanningshoofdpijn kwam vooral voor bij jonge mannen (10-48 jaar), terwijl de benigne hoesthoofdpijn een aandoening van vooral oudere mannen was (44-81 jaar). Er was bij geen van deze hoofdpijnvormen een relatie tot migraine. De benigne hoesthoofdpijn reageerde gunstig op indometacine (6 van de 6 patiënten). Bij 7 van de 8 patiënten die een decompressie wegens de Chiari-malformatie ondergingen, verdween de symptomatische hoesthoofdpijn. Het mechanisme van de benigne vormen van deze typen hoofdpijn (drukverhoging, vasculaire reactiviteit) is onopgehelderd.