Het experiment

Aan het begin van mijn opleiding in de interne geneeskunde was er nog nauwelijks een adequate therapie voorhanden om een verhoogde bloeddruk te bestrijden. Propranolol was als eerste bètablokker nog maar net op de markt en de oudere medicatie, voornamelijk bestaande uit sympathicolytica, was niet te verdragen. Zogenaamde therapieresistente hypertensie kwam veel meer voor dan nu en stelde ons voor grote problemen. Het was een tijd waarin medisch-ethische toetsingscommissies (METC) hun formele intrede nog niet hadden gedaan en ook het zogenoemde evidencebased werken moest nog uitgevonden worden. Beperkingen leiden echter tot creativiteit en niet gehinderd door bemoeizuchtige instanties konden briljante ideeën van de opleider relatief gemakkelijk ten uitvoer worden gebracht. Eén van de meest heroïsche ingrepen in die tijd was een bilaterale adrenalectomie bij enkele patiënten met onbehandelbare systolische bloeddrukwaarden van 300 mmHg of hoger. De gedachte was dat het iatrogeen veroorzaken van een bijnierschorsinsufficiëntie als laatste redmiddel de anders op korte termijn zeker fatale bloeddrukverhoging nog enigszins zou kunnen tegengaan. Wij verzamelden daarbij een groot aantal meetgegevens om achteraf vast te kunnen stellen of het beloop wel was zoals wij hadden gehoopt. Bovendien zouden deze gegevens als basis kunnen dienen voor andere patiënten met hetzelfde probleem. In feite was dit een experiment dat nu, 35 jaar later, zelfs in noodsituaties niet zomaar op eenzelfde manier zou kunnen worden gedaan. Toch komen wij ook in de huidige tijd patiënten tegen bij wie een experimentele behandeling nog de enige is die ons rest om te proberen een ernstige afloop af te wenden. Dat heeft Ploem en Vermeulen ertoe aangezet om hierover enige gedachten te ontwikkelen die u elders in dit tijdschrift aantreft (A4603). Zij bepleiten meer openheid over experimentele behandelingen en deze transparantie zou via regelgeving gekanaliseerd moeten worden. Een toetsing vooraf door een METC kan, maar is in hun ogen niet absoluut noodzakelijk. Ook bepleiten zij publicatie van de bevindingen, alhoewel deze niet altijd makkelijk uitvoerbaar is, zoals zij zelf toegeven. In het geval van onze adrenalectomie bijvoorbeeld voldeden wij aan de Ploem-Vermeulen-eis maar wij vonden in dat pre-digitale tijdperk geen enkel enthousiasme bij tijdschriftredacties. In ditzelfde nummer plaatst Van Delden overigens nog wel enkele nuances bij het Amsterdamse voorstel (A5483). Het lijkt mij een prima onderwerp voor een uitgebreider debat, dus wij zien uw reacties graag tegemoet op onze website.