De plaats van trastuzumab bij het mammacarcinoom in Nederland

Bussum, april 2006,

Met enige voldoening las ik in de heldere overzichten van collega’s Willemse en De Vries (2006:770-5) en collega’s Vos et al. (2006:776-80) dat men zich eindelijk zorgen is gaan maken over de hoge prijs die voor trastuzumab (Herceptin) wordt gevraagd. Met de uitbreiding van het indicatiegebied in het verschiet lijken de grenzen van een prijs die maatschappelijk nog te aanvaarden is te worden bereikt. Jammer genoeg wordt de hoogte van de prijzen van nieuwe geneesmiddelen allang niet meer bepaald door de ontwikkelingskosten, maar veeleer door de balans van ‘what the market can bear’, waarbij onder ‘market’ hoofdzakelijk de Amerikaanse markt wordt bedoeld. Daarbij wordt gestreefd naar een voor de bedrijfswinst optimaal product van prijs maal omzet. Immers, als de gevraagde prijs relatief te hoog is, zal de omzet dalen en vice versa. Dat leidt bij succesvolle producten automatisch tot zeer hoge prijzen per behandeling, en die prijs wordt dan niet meer bepaald door farmaco-economische factoren zoals levensverwachting en kwaliteit van leven. In het geval van trastuzumab is dit historisch gezien bijzonder schrijnend, omdat de ‘uitvinder’ van het principe van het humane epidermale-groeifactorreceptor 2(HER2)-antagonisme, Slamon, tussen 1980 en 1990 tevergeefs getracht heeft om zijn gedachtegoed te slijten bij het biotechnologische bedrijf Genentech. Slechts dankzij financiële steun van vrienden bij het cosmeticabedrijf Revlon heeft hij zijn wetenschappelijke werk kunnen voortzetten. Pas bij een wisseling van de wacht bij Genentech is het tot het produceren en uittesten van trastuzumab gekomen, en de $ 150.000-$ 200.000 die voor de ontwikkeling nodig bleken, waren bij de eerste goedkeuring van de Food and Drug Administration (FDA) in 1998 geheel terugverdiend.1 Bij overname van Genentech droeg de huidige vergunninghouder, Roche, dus alleen de kosten van de overdracht en de productie. Het is dus zonder meer duidelijk dat de thans gevraagde prijs in geen enkele verhouding staat tot de gemaakte kosten. Omdat onze overheid, in tegenstelling tot de autoriteiten in Frankrijk, België en het Verenigd Koninkrijk, geen origineel prijsbeleid voor geneesmiddelen heeft ontwikkeld, kan de minister geen kant meer uit. Ik ben het dus geheel eens met Vos et al. dat het hoog tijd is dat de politiek de branche op zijn maatschappelijke rol aanspreekt en prijsverlaging afdwingt.

Groningen, mei 2006,

Collega Offerhaus verbaast zich terecht over de prijs van nieuwe geneesmiddelen en spoort de overheid aan om zich meer met de prijsstelling te bemoeien. Artsen kunnen ernaar streven zorgvuldig voor te schrijven. De Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie heeft de commissie BOM (beoordeling oncologische middelen) opgericht, die nieuwe oncologische medicatie langs een meetlat legt en aangeeft of een nieuw geregistreerd middel ook echt geïndiceerd is. Daarnaast lijkt het probleem alleen beheersbaar indien deze middelen uitsluitend worden toegepast door deskundigen binnen het betreffende indicatiegebied, maar er zou inderdaad ook een belangrijke taak bij de overheid kunnen liggen om het medicijnbudget binnen de perken te houden. Het zou inderdaad goed zijn wanneer ook de beleidsmakers in Nederland meer verantwoordelijkheid nemen door te pogen om in Europees verband te komen tot prijs-volumeafspraken. Dit lijkt moeilijk, waarschijnlijk omdat hiervoor krachtige internationale samenwerking vereist is.

Ook internationaal maakt men zich zorgen over de betaalbaarheid van nieuwe en kostbare geneesmiddelen.1 Met name in de Amerikaanse pers is gewezen op de afwezigheid van een Europees prijsbeleid bij het verstrekken van nieuwe en kostbare geneesmiddelen.2 3 Dit staat in scherp contrast met de overdadige Europese regelgeving bij de registratie van nieuwe geneesmiddelen of bij het beleid op andere terreinen, zoals verkeersveiligheid.4 Recent is door Europese regelgeving het octrooi voor bestaande geneesmiddelen geüniformeerd en verlengd tot 10 jaar. Bovendien kan een bestaand middel voor een nieuwe, minder frequente indicatie worden geregistreerd als weesgeneesmiddel, met een vrijwel ongelimiteerde looptijd en is het registreren van goedkopere, generieke alternatieven bemoeilijkt door strengere eisen te stellen aan het aantonen van gelijkwaardigheid en bijwerkingen.4

Hoewel in Europa, in tegenstelling tot in de VS, de producent geen reclame mag maken voor medicijnen, zijn er andere, maar niet minder effectieve wegen te vinden om de vraag te stimuleren. Zo heeft de firma Roche in het Verenigd Koninkrijk aangeboden om alle mammatumoren gratis op HER2/neu te laten testen. Deze test is nuttig voor de patiënt, maar zal ook tot een toename van trastuzumabgebruik leiden.5 Nationale overheden moeten dus meer gaan samenwerken bij het inkopen van deze zorg. Tijdig participeren in deze samenwerkingsverbanden lijkt voor Nederland essentieel om te voorkomen dat binnen afzienbare tijd nieuwe, kostbare middelen niet meer gelijkelijk beschikbaar zullen zijn voor patiënten die deze nodig hebben.