Vaccinatie bij ex-covid-19 patiënten?

Recentelijk adviseerde de Gezondheidsraad om mensen die in de laatste 6 maanden een coronavirusinfectie hebben doorgemaakt, maar 1 keer te vaccineren in plaats van – zoals eerder geadviseerd – 2 keer.1 Waarom deze verandering? En is vaccinatie van ex-covid-19 patiënten überhaupt nodig?

Geen blijvende immuniteit?

De immuunrespons op een infectie met SARS-CoV-2 is vrij klassiek en omvat antilichamen gericht tegen verschillende viruseiwitten en CD4- en CD8-T-celreacties.2 Antilichamen tegen het spike-eiwit, en dan vooral tegen het receptorbindende domein van dit eiwit, hebben neutraliserende eigenschappen. Ze kunnen de binding van het virus aan zijn cellulaire receptor, ‘angiotensin-converting enzyme’-2 (ACE-2), belemmeren en zo infectie van cellen en uiteindelijk ziekte voorkomen. Vanwege deze eigenschap zijn neutraliserende antilichamen van groot belang voor protectie, maar ook niet-neutraliserende antilichamen en T-cellen kunnen een rol spelen.

Antilichaamtiters zijn duidelijk hoger in patiënten met een ernstig ziektebeloop dan in personen met een milde of asymptomatisch infectie. Er zijn diverse longitudinale studies uitgevoerd naar de verandering van antilichaamtiters tijdens en na een SARS-CoV-2-infectie.2 De meeste daarvan tonen een toename van IgG-titers tot circa 3 weken na infectie, gevolgd door een afname over een periode van 2-4 maanden. Een Chinese studie liet zien dat de titers in symptomatische individuen hoger blijven dan in asymptomatische individuen, maar ook hier sprake is van afname.3 Na circa 3 maanden waren de antilichaamtiters in 13% van de symptomatische en 40% van de asymptomatische individuen onder detectieniveau. Soortgelijke resultaten werden onlangs ook voor Nederland gepubliceerd.4

Deze bevindingen en het feit dat ook infecties met andere coronavirussen geen blijvende immuniteit opwekken, waren aanleiding om vaccinatie ook aan te bevelen voor mensen die een covid-19-infectie hadden doorgemaakt.

Baat het niet dan schaadt het niet?

Herinfecties met SARS-CoV-2 komen inderdaad voor, maar zijn vrij zeldzaam. Dat tonen drie recente studies uit het VK aan. Na een eerder doorgemaakte SARS-CoV-2-infectie – symptomatisch of asymptomatisch – was de kans opnieuw besmet te raken met 83-100% verlaagd ten opzichte van mensen zonder eerdere infectie, en deze bescherming duurde minstens 5 maanden.5,6,7 Ex-covid-19-patiënten zijn dus even goed beschermd als mensen die zijn gevaccineerd met een van de RNA-vaccins.

Vaccinatie van ex-covid-patiënten is daarmee in de eerste maanden na de infectie niet echt nodig. Maar is het ook onwenselijk? Allereerst zouden we natuurlijk heel wat vaccindoses besparen als we ex-patiënten nu niet inenten, of slechts een enkele dosis geven. Recente studies laten zien dat een enkele dosis zeker toereikend is. In ex-covid-19-patiënten zijn de antilichaamtiters na 1 vaccinatie tenminste even hoog als na 2 vaccinaties in mensen die nog geen covid-19 hadden. Dat geldt zelfs als voorafgaand aan vaccinatie geen antilichamen meer konden worden aangetoond.8,9

Daarnaast lijkt het erop dat bijwerkingen van de vaccinatie in ex-patiënten heftiger zijn dan in mensen zonder eerdere infectie.8 Mogelijk reageren T-cellen die tijdens de infectie geactiveerd werden met extra sterke productie van cytokines op de vaccinatie. Door een enkele prik te geven, kun je ex-covid-19-patiënten dus onaangename bijwerkingen besparen.

De conclusie is dat ex-covid-19-patiënten ook zonder vaccinatie goed beschermd zijn, tenminste als hun infectie niet langer dan 6 maanden terug ligt, en dat hun antilichaamtiters met een enkele vaccinatie op een hoog niveau gebracht kunnen worden. Het is daarom een goed idee het vaccinatiebeleid hierop aan te passen.