Nederland bezuinigde de afgelopen jaren succesvol op medicijnen. Met als onbedoeld gevolg oplopende tekorten. Zelfs toen de onderhandelingen over een ‘ijzeren voorraad’ geneesmiddelen vastliepen en de coronacrisis zich aandiende, hield de minister vast aan nieuwe prijsmaatregelen. Waarom? Onderzoeksjournalisten Lucien Hordijk en Daan Marselis doken in de dossiers.
Een mooi gebaar in barre tijden. Teva, een van de grootste generieke medicijnfabrikanten, maakte op 1 april bekend 600.000 hydroxychloroquine-pillen aan het RIVM te doneren. Het oude malariamedicijn werkt misschien bij de behandeling van COVID-19, maar dat moet eerst goed worden uitgezocht. Dan levert ons bedrijf dus een gratis voorraad van het medicijn voor die studies, dachten ze bij Teva.
Helaas, India nam de tienduizenden doosjes van Teva in beslag. Het land kondigde begin maart een exportverbod af op de 26 meest essentiële werkzame stoffen voor medicijnen. Onder diplomatieke druk van de Amerikanen is dat verbod voor een belangrijk deel weer teruggedraaid, maar de voor Nederland bestemde doosjes zijn nog steeds het land niet uit.
En dat is een probleem, stelt Hennie Henrichs, directeur van Teva Nederland. Want voor de behandeling van corona mag hydroxychloroquine dan nog onbewezen werkzaam zijn, duizenden patiënten met lupus of reuma zijn wel afhankelijk van…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Conclusies niet onderbouwd
De auteurs komen met een aantal conclusies die ze niet onderbouwen maar wel op basis van onderzoek tot stand zouden zijn gekomen. Een aantal wil ik benoemen.
Het artikel is gebaseerd op de stelling dat de prijzen van merkloze geneesmiddelen in Nederland te laag zijn. Deze te lage prijs zou de oorzaak zijn voor tekorten, te kleine voorraden, achter in de rij staan enz.
Onbevooroordeeld bestuderen van internationale prijzen leidt tot de conclusie dat transactieprijzen van generieken in Duitsland, Groot-Brittannië, de Scandinavische landen tenminste zo laag zijn als in Nederland. De officiële prijslijsten van deze landen zijn bruto en laten soms aanzienlijk hogere prijzen zien omdat de vergelijkbare korting wordt verrekend tussen leverancier en Krankenkassen/ National Health enz. De Nederlandse prijzen van spécialités zijn juist hoger.
De relatie die wordt gelegd tussen inkoopbeleid van verzekeraars, vlucht naar goedkope productielanden en de huidige tekorten is onzinnig. Niet alleen veel goedkope generieken maar ook veel dure spécialités komen voor de hele wereld uit India; omgekeerd worden veel (preferent) generieke geneesmiddelen juist in de EU geproduceerd.
Voorraadbeheer: sinds 2010 dringen verzekeraars bij VWS aan op handhaving van de geneesmiddelenwet. Fabrikant én groothandel moeten wettelijk zorg dragen voor voldoende voorraad. Ambtenaren van VWS daarop gewezen, noemden dit een dode letter die niet zou worden gehandhaafd. Telkens blijkt dat te kleine voorraden bij iedere schok in de just in time keten leiden tot een tekort. Het tekort van bv. Thyrax had voorkomen kunnen worden met een voldoende voorraad. Zorgverzekeraars wijzen preferente geneesmiddelen voor 2-4 jaar aan en bieden daarmee leveranciers langdurig zekerheid waarmee voorraadverlies door wisseling heel beperkt is. Door de lage prijs zijn de voorraadkosten juist laag. Dat het aanwijzen van een preferent middel door één verzekeraar zou leiden tot een marktaandeel van 70% is absurd. De grootste verzekeraar heeft 35% marktaandeel en voert nauwelijks preferentiebeleid.
Signalen over tekorten lijken soms opzettelijk. Recent was een dreigend amoxicilline-tekort reden voor de NHG haar behandeladvies voor acuut hoesten aan te passen. Er was echter een partij amoxicilline 500 mg van 125.000 doosjes á 20 stuks die niet door de groothandel werd gekocht.
De eindversie van het Gupta rapport stelt dat er geen verband was tussen inkoopbeleid van verzekeraars en tekorten. Het is tekenend dat de auteurs de conceptversie die het omgekeerde stelde, belangrijker vinden dan de eindversie. De auteurs volgen blind de mening van fabrikant TEVA en de groothandel in hun conclusie.
De aanscherping van de Wet maximum prijzen, de WGP, €300 miljoen kostenverlaging, leidde tot een dreigement bij de minister. Aanscherpen van de WGP zou de tekorten enorm vergroten?
Dat de verlaging van maximumprijzen vooral de merkgeneesmiddelen treft, blijft onvermeld. De relatief hogere Nederlandse spécialité prijzen waren de reden voor de WGP wijziging.
De nieuwe WGP heeft Duitsland als referentie vervangen door Noorwegen omdat Duitsland relatief hoge prijzen heeft. Staat Noorwegen nog verder “achter in de rij”?
Van Houdenhoven geeft in de NRC precies aan waar de schoen wringt. Fabrikanten en groothandels hebben het Ministerie gechanteerd waardoor de aanpassing van de WGP niet is doorgegaan. Die zou leiden tot minder marge voor de groothandels. Dat stond op het spel en niets anders. Hadden de auteurs ook niet- belanghebbende partijen betrokken in hun onderzoek dan waren de Covid profiteurs boven water gekomen.
Julius van Dam, ziekenhuisapotheker niet praktiserend
Werkzaam geweest bij een zorgverzekeraar tot juli 2012
Zwolle
reactie auteurs
Beste Julius,
Dank voor je uitgebreide reactie.
Je stelt dat prijzen van generieke middelen in Scandinavische landen ook erg laag zijn. Dat klopt. We zien alleen niet helemaal hoe dit in het betoog past waarin tekorten losstaan van lage prijzen of inkoopbeleid.
Ook Scandinavische landen kampen, net als Nederland, met forse geneesmiddelentekorten. Uitzondering lijkt Denemarken. Dit land werkt met een ingenieus IT-systeem, waarmee per 14 dagen(!) wordt gewisseld van middel. Er is dus zelden een leverancier die zijn voorraden hoeft weg te gooien, want binnen een halve maand kan er opnieuw geboden worden.
We zijn het eens dat de zorgverzekeraars uit Nederland niet in hun eentje een mondiaal opererende industrie naar Azië hebben verjaagd. Maar dat is natuurlijk geen reden om maar te concluderen dat het preferentiebeleid geen enkele invloed heeft op geneesmiddelentekorten in Nederland. Dat is de omgekeerde wereld. Dat er wel eens een (dure?) spécialité uit India komt waar nooit een tekort op is, tja. Er bestaan ook kettingrokers die een eeuw leven, maar niemand gebruikt dat als argument om te stellen dat tabak gezond is.
Verder is het voor de zorgverzekeraar makkelijk om anderen te wijzen op hun voorraadverplichting. We herinneren u aan een uitspraak van uw oud-collega heer Eleveld, van zorgverzekeraar Menzis. Die vertelde Lucien vorig jaar dat hij overwogen heeft om een eigen groothandel te beginnen, maar daar uiteindelijk van heeft afgezien omdat het de verzekeraar met een te groot ‘distributierisico’ zou hebben opgezadeld. Wel de lusten, niet de lasten?
Verder. Het wordt een hele semantische discussie als we onder ‘inkoopbeleid’ alleen het preferentiebeleid van een specifieke verzekeraar scharen. Er worden wel degelijk grote marktaandelen toegewezen aan leveranciers. Het is om het even of dat nu komt doordat meerdere verzekeraars dezelfde leverancier aanwijzen of het ‘laagste prijs garantie beleid’.
Dan het Gupta-onderzoek. Het is nogal wat dat een gerenommeerde consultant geen duidelijke verklaring geeft over zo’n essentiële draai. Wat we wel weten is dat deze primaire bevinding besproken is met het ministerie en de verzekeraars - en dat deze bevinding op een zeker moment is omgedraaid(!), zonder duidelijke opgaaf van reden. In de WODC-affaire leidde dergelijke ‘bestelrapportjes’ tot grote problemen voor de minister.
Tot slot: je hebt gelijk als je stelt dat het uitstel van de WGP-aanpassing vooral gunstig is voor de specialité-fabrikanten. Het punt is dat de wissel ook generieke, kwetsbare producten zou raken, terwijl de Tweede Kamer anders is beloofd. En dat de wijziging consequenties had voor de voorraadpositie van essentiële medicijnen voor COVID-19 patiënten op de IC’s. Geen detail, toch?
De sneer over de selectie van bronnen leggen we naast ons neer. We schrijven beiden al jaren kritisch over de industrie, maar dat pleit payers niet vrij van public scrutiny. In dit kader is het grappig dat van alle reacties die we op dit onderzoek hebben ontvangen er precies drie overwegend negatief zijn. Die van jou, die van de heer Eleveld en die van de heer Broeren, drie (oud)-medewerkers van de zorgverzekeraar. Is het puur toeval dat dit precies de drie knappe koppen zijn die het preferentiebeleid hebben bedacht?
ps: Weet jij waar Kamerlid Ploumen haar gedetailleerde kennis van de WGP vandaan haalt? Zie: https://www.tweedemonitor.nl/kamervraag/2020Z06843