Onafhankelijk, multidisciplinair en betrouwbaar
Reactie op het rapport ‘Veilige zorg, goede zorg?’

Regels en veiligheid in de zorg

Perspectief
Roland Bal
Hester van de Bovenkamp
Iris Wallenburg
Citeer dit artikel als
Ned Tijdschr Geneeskd. 2019;163:D4176
Abstract
Abstract
Sluiten
Regulation and safety in healthcare: response to the report by the Netherlands Centre for Ethics and Health

A recent report by the Netherlands Centre for Ethics and Health (CEG) is a valuable contribution to the discussion around patient safety and regulatory pressure in healthcare. The CEG criticizes the recent tendency to make safety the sole and absolute value in healthcare practice. Doing so, not only downplays the dilemmas healthcare professionals are confronted with, but also creates an unnecessary regulatory burden. The report shows how professional practices are more than capable of managing conflicting values (e.g. patient-centred care, efficiency, safety) and argues for giving professionals more space for making compromises. While endorsing their position, in this commentary we propose that the CEG could have gone one step further by emphasizing the need for stimulating resilience in healthcare practices. This can create a platform for a different, more bottom-up and practice-based perspective on rules and accountability. Resilience puts additional demands on the reflexive capabilities of healthcare professionals. However, regulators can develop methods to stimulate such reflexivity.

Conflict of interest and financial support: none declared.

Samenvatting

Het recente rapport ‘Veilige zorg, goede zorg?’ van het Centrum Ethiek en Gezondheid (CEG) is een waardevolle bijdrage aan de discussies over patiëntveiligheid en regeldruk in de zorg. Het CEG bekritiseert de verabsolutering van veiligheid in het zorgbeleid van het afgelopen decennium. Veiligheid als absolute waarde doet geen recht aan de dilemma’s waarmee zorgprofessionals worden geconfronteerd en leidt bovendien tot onnodige bureaucratische regeldruk. Het CEG pleit voor meer waardenpluriformiteit. Zorgverleners zullen daarbij verschillende kernwaarden tegen elkaar af moeten wegen en compromissen moeten sluiten. In deze beschouwing beargumenteren wij dat het rapport van het CEG nog een stap verder had kunnen gaan door de veerkracht van zorgprocessen te benadrukken. Hiermee kan namelijk een goede aanzet worden gegeven tot een ander, bottom-up en op de praktijk gebaseerd perspectief op regels en verantwoording. Veerkracht stelt eisen aan de reflexiviteit van zorgprofessionals. Toezichthouders kunnen deze reflexiviteit stimuleren.

Artikelinformatie
Aanvaard op

Citeer dit artikel als

Ned Tijdschr Geneeskd. 2019;163:D4176
Vakgebied
Zorgorganisatie
Ethiek en Recht
Auteursinformatie

Erasmus Universiteit Rotterdam, afd. Beleid & Management Gezondheidszorg, Rotterdam: prof.dr. R. Bal, wetenschapsonderzoeker; dr. H. van de Bovenkamp, bestuurskundige; dr. I. Wallenburg, verpleegkundige en zorgsocioloog.

Contact R. Bal (r.bal@bmg.eur.nl)

Belangenverstrengeling

Belangenconflict en financiële ondersteuning: geen gemeld.

Auteur Belangenverstrengeling
Roland Bal ICMJE-formulier
Hester van de Bovenkamp ICMJE-formulier
Iris Wallenburg ICMJE-formulier
Heb je nog vragen na het lezen van dit artikel?
Check onze AI-tool en verbaas je over de antwoorden.
ASK NTVG

Ook interessant

Reacties

Wim
van der Pol

Ik ben al menig jaartje bezig met alle aspecten van veiligheid in de zorg, maar het signalement van het CEG verbaast mij enorm. Het doet een beetje afbreuk aan alle inspanningen om veiligheid op de kaart te houden. De vraag is wat wil het CEG hiermee bereiken? Meer bewustwording onder professionals? Uit de reacties van de geinterviewden in het rapport wordt duidelijk wat we al wisten, dat protocollering in de zorg soms doorschiet; dat wisten we al langer, ook geldend in onze maatschappij. Maar mijn bezwaar is dat het CEG deze constatering koppelt aan het kwaliteits- en veiligheidsdenken. Zo er al sprake is van bezorgdheid bij het CEG over dit denken, dan zou op zijn minst geconstateerd kunnen worden dat er onvoldoende kennis is onder de zorgprofessionals van het omgaan met risico's. Een grondige analyse van iedere ernstige gebeurtenis is niet eenvoudig en wordt vaak node gemist om er voldoende lering en verbetering in aan te brengen. Het vereist de nodige intervisie en mentorschap (eg begeleiding) om door te dringen in de hoofden van veroorzakers. Tot slot een woord over de definitie van veiligheid. Het stoort mij al jaren dat een fout als onbedoeld en vermijdbaar wordt omschreven. Nog erger potentieel vermijdbaar. Dat laatste is een dubbele omschrijving, en het eerste (onbedoeld) klinkt nogal wiedes. Wie maakt er bedoeld, met opzet een fout? Uit mijn analyses blijkt vaak dat de fout pas ontstaat wanneer signalen dat het fout gaat, worden genegeerd of door omstandigheden (context) worden beinvloed. Winst van het CEG rapport is juist dat aan de context een belangrijke rol wordt weggelegd. Er zijn inderdaad vele contextvariabelen denkbaar.

Wim van der Pol, Apotheker np

Door te laten zien dat de zorg bol staat van waardenconflicten pleit het CEG--tenminste in onze lezing juist voor meer veiligheidsbewustzijn. Professionals kunnen zich dan immers evenmin achter regels verschuilen (net als toezichthouders, verzekeraars etc), maar moeten bewust compromissen zoeken. In ons artikel pleiten wij er juist voor dat hier meer aandacht voor komt en professionals daar ook meer ruimte voor krijgen.

Analyse van incidenten kan dan inderdaad helpen om dat bewustzijn te creëren en bewust te worden van de kwetsbaarheid en contextafhankelijkheid van veel sitiuaties in de zorg. Ook voor incidentenonderzoek geldt echter dat het kan doorschieten in formalismen en het is dan ook zeker niet zaligmakend (zie onze 'kennissynthese calamiteitentoezicht' van juni 2018). Daarbij komt dat er ook veel geleerd kan worden door te reflecteren op de zorgprocessen die juist wel goed gaan.

Wat betreft de definitie van veiligheid; hier is sprake van enige verwarring--ten eerste omdat wij noch de CEG het hebben over onbedoelde fouten en ten tweede omdat als het al over onbedoeld gaat (in de definitie van Wagner en van der Wal bijvoorbeeld) dit niet op fouten maar op schade slaat en dan verdwijnt de tegenstrijdigheid. 

Roland Bal, hoogleraar Bestuur en Beleid EUR