Samenvatting
Doel
Beschrijven van patronen in extramuraal gebruik van opioïden in Nederland.
Opzet
Beschrijvend, retrospectief onderzoek op basis van declaratiegegevens van zorgverzekeraars.
Methode
Van iedere Nederlandse zorgverzekerde verzamelden wij voor de jaren 2010-2017 de declaraties van alle typen opioïden, met uitzondering van codeïne en buprenorfine. Hieruit berekenden wij het totaal aantal gebruikers in Nederland, uitgesplitst naar oxycodongebruik en totaal opioïdgebruik. Deze totalen stratificeerden we naar leeftijd en geslacht. Tot slot onderzochten we het gemiddelde aantal voorgeschreven ‘defined daily doses’ (DDD’s), de duur van het gebruik, het type voorschrijver, en regionale patronen in opioïdgebruik.
Resultaten
In totaal gebruikten 3.655.265 unieke verzekerden opioïden in de onderzoeksperiode. Het totaal aantal opioïdgebruikers per jaar nam in de periode 2010-2017 toe van 650.864 naar 1.010.474. Deze stijging wordt met name veroorzaakt door de stijging van oxycodongebruik. Oudere en vrouwelijke patiënten gebruikten vaker opioïden. De verhouding tussen het aantal kortdurend en langdurend opioïdgebruikers bleef stabiel in de onderzoeksperiode; ongeveer 21% van de gebruikers gebruikte in een kalenderjaar 4 maanden of langer een opioïd. Huisartsen schreven in 2017 82% van het aantal DDD’s opioïden voor; het percentage DDD’s oxycodon dat door medisch specialisten werd voorgeschreven, steeg in 7 jaar van 2,8 naar 14,2%.
Conclusie
Het opioïdgebruik neemt toe in Nederland, maar de verhouding tussen langdurend en kortdurend gebruik is de afgelopen jaren gelijk gebleven. Huisartsen schrijven het merendeel van de extramuraal gebruikte opioïden voor, maar een groeiend gedeelte van de opioïdvoorschriften is afkomstig van medisch specialisten.
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Discussie over opiatengebruik schiet tekort
De huidige discussie over opiatengebruik schiet ernstig tekort door noch de oorzaken te analyseren, noch de mogelijke gevolgen ervan in kaart te brengen.
Al in 2008 bood ik een publicatie over opiaten misbruik aan om in Medisch Contact te plaatsen. Helaas werd er geen gehoor aan gegeven. Daarom publiceerde ik mijn uitgebreide artikel op mijn eigen website: http://www.cbsm.nl/upload/artikelen/03_2008_misbruik_opiaten_de_nieuwe_…
Dit werd echter wel in 2009 ten dele gepubliceerd in het MGV : http://www.cbsm.nl/upload/artikelen/09_03_2009_oxycontin_of_je_leven_mi…
En recentelijk een voordracht: http://www.cbsm.nl/upload/artikelen/the_walmart_of_legal_oxycontin_and_…
Dus helaas de Nederlandse media komen er pas na tien jaar achter dat er een maatschappelijk probleem dreigt!
Het op ruime schaal voorschrijven van opiaten is een gevolg van de WHO discussie over pijnmanagement, ontoereikende toelating onderzoeksgegevens en het (onjuiste) toelaten van Oxycontin tot de markt door de FDA in 1995.
De marketing van Perdue Pharma was gebaseerd op het ontkennen van enige verslavende werking, naast het exorbitant lucuratieve bonussysteem voor artsenbezoekers.
Perdue Pharma is al veel jaren een zeer omstreden bedrijf: in 2006 kreeg het een boete opgelegd van $ 730 miljoen wegens onjuiste marketing praktijken. Momenteel voeren vele Staten en steden van de VS rechtszaken tegen het bedrijf vanwege de enorme ontwenningskosten van hun burgers.
In de VS zijn sinds 1995 zo’n 300.000 Amerikanen bezweken aan de gevolgen ervan.
Een deel van de verslaafde patiénten wendt zich tot het illegale Oxycontin/Fentanyl circuit.
Veel illegale Fentanyl komt uit China.
Het meest schrijnende van deze excessieve overconsumptie in de rijke industrie landen - 89% van de wereldconsumptie - vormt de onderconsumptie in LIC’s en MIC’s, waar slechts 6% van de terminale patiënten veelal niet kunnen beschikken over (legale) opiaten.
Een soortgelijke ontwikkeling in Nederland als in de VS is niet uit te sluiten. In Nederland zijn in 2017 al zo’n 536.000 gebruikers.
Veel artsen menen dat Oxycontin/Oxycodon niet zo verslavend werkt. Prof. Frank Huygen (Erasmus MC ‐ Rotterdam) meent zelfs dat “artsen over te weinig kennis m.b.t. pijnbeheersing beschikken ”.
Drs. Lucas van der Hoeven.
Onderzoeker van het farmabeleid sinds 1982
reactie auteurs
Geachte heer van der Hoeven,
Hartelijk dank voor uw reactie naar aanleiding van ons onderzoek.
Spijtig om te lezen dat uw oproep in 2008 weinig gehoor heeft gekregen.
Zoals u in een van uw artikelen aanhaalt, was het tot voorkort onduidelijk wat de omvang is van het langdurige opioïdgebruik in Nederland. Dat vonden wij ook vreemd en mede daarom hebben wij dit onderzoek uitgevoerd.
Op basis van declaratie-data kunnen wij bijdragen aan inzicht in de feiten van daadwerkelijk gebruik en voorschrijfgedrag in Nederland. Het hier beschreven onderzoek is daarin een eerste stap. We kunnen op basis van declaratiedata niet alle oorzaken, noch alle gevolgen in kaart brengen.
Wij hopen van harte dat ons onderzoek bijdraagt aan de maatschappelijke discussie over langdurig gebruik van opioïden en dat op basis hiervan de benodigde acties ondernomen worden in het belang van de patiënten.
Maike Schepens, Zorgverzekeraars Nederland
Nog enkele kanttekeningen
Graag zou ik een paar kanttekeningen maken:Onderzoek op grond van consumptiecijfers alleen schiet tekort, als je internationale ontwikkelingen volgt en literatuur bijhoudt is het mogelijk voorspellingen te maken. Op grond daarvan zou in een heel vroeg stadium maatregelen kunnen worden genomen. Dus niet afwachten tot het kalf (bijna) verdronken is! Al in 1961/63 ontstaat er een benzodiazepinen verslavingsepidemie als gevolg van de marketingtechniek die psychiater Arthur Sackler hanteert (zie voor de gevolgen: www.benzo.org.uk). Zijn broers –ook beide psychiaters - ontwikkelen vervolgens Oxycodon en Oxycontin. Dat leidt tot vervolgens tot een opiaten verslavingsepidemie. Helaas legt vrijwel niemand in Nederland een dergelijk verband. In 1986 VS-pijnspecialist Russell Portenoy bagatelliseert de gevolgen van opiaten verslaving. In 1996 lanceert de ‘American Pain Society’: ‘pijn als 5de vitale kenmerk’. Tegelijkertijd lanceert Perdue Farma (in Europa Mundi Farma) OxyContin. FDA oordeelt dat Oxycontin niet kan worden misbruikt door drugverslaafden, terwijl Canadees onderzoek tegendeel uitwijst. Toch worden Oxy’s toch toegelaten.In 2000 wordt al meer dan $ 1 miljard omgezet. In 2001 eerste rapporten over grootschalige verslavingen door Amerikaanse huisarts A. van der Zee.
2003 FDA waarschuwt voor illegale promotie van Oxy. In NEJoM waarschuwing van Harvardspecialist Ballantyne. Veel publicaties in NYT en boek: ‘Pain Killer’ van B. Meier van NYT. 2006 : Centres of Disease Control: verband tussen opiaatvoorschriften en epidemie. 2007 veroordeling Perdue Farma wegens Federaal Crimineel handelen tot $ 670 miljoen boete. Sinds 2007 zijn nog vele details te vermelden over de opiaten verslaving; zoals onder meer de subsidies van de Sacklers aan de Universiteit van Leiden en de decoratie van Raymond Sackler. Mogelijk had hun eigen hoogleraar psychiatrie en benzo- specialist prof. Zitman het Leidse CvB kunnen ontraden. Volgens ZVN is hun onderzoek slechts een eerste stap - op basis van declaratiedata niet alle oorzaken, noch alle gevolgen zouden in kaart zijn te brengen. Uit de benzo-crisis, alle literatuur over opiaten misbruik en intussen 4 boeken over deze epidemie is het uiterst verwonderlijk dat ZVN meent dat zij “niet alle oorzaken, noch alle gevolgen in kaart kan brengen”.Intussen sterven volgens het CDC dagelijks 200 Amerikanen in 2017; 13% meer dan in 2016. Sinds 1999 overleden 350.000 van hen aan de gevolgen van drugoverdose – omstreeks 75 % door opiaten. Door de illegaal uit China geïmporteerde Fentanyl zal het aantal dodelijke slachtoffers blijven stijgen. Toch duurt het tot in 2017 voordat Nederlandse media erover gaan berichten.In Nederland zal door het ruimhartig voorschrijven van opiaten tenminste enige procenten van de patiënten permanent verslaafd raken. Stel het aantal gebruikers op 500.000 waarvan 3% permanent verslaafd zou raken, dan komen er jaarlijks 15.000 permanente drugsgebruikers bij. De afkickcentra zijn daarop niet berekend. De ontwrichting zal dus grootschalige vormen aannemen. Tja en dan nu pas een onderzoek. Misschien is het van belang dat bij ZVN ook meer op de internationale ontwikkelingen in kaart worden gebracht.
Uit de benzo-crisis, alle literatuur over opiaten misbruik en intussen 4 boeken over deze epidemie is het uiterst verwonderlijk dat ZVN meent dat zij “niet alle oorzaken, noch alle gevolgen in kaart kan brengen”.
Lucas van der Hoeven – onderzoeker geneesmiddelenbeleid.