artikel
Waarom dit onderzoek?
Postoperatieve pijn komt nog steeds vaak voor en er zijn toenemend aanwijzingen dat de mate van pijn gerelateerd is aan het optreden van postoperatieve complicaties. Als dat daadwerkelijk het geval is, dan zou betere pijnbestrijding wellicht het aantal complicaties kunnen verminderen.
Onderzoeksvraag
Wat is de relatie tussen postoperatieve pijn in de eerste drie dagen na de ingreep en het optreden van complicaties binnen 30 dagen na de ingreep?
Hoe werd dit onderzocht?
Deze relatie werd prospectief bestudeerd bij volwassen patiënten die electieve chirurgie in een academisch centrum ondergingen. Cardiothoracale chirurgie en ingrepen in dagbehandeling werden uitgesloten. De patiënten werd op dag 1, 2 en 3 na de operatie gevraagd met een cijfer op een schaal van 0 tot 10 aan te geven hoeveel pijn zij tijdens beweging ervoeren. Daarnaast moesten zij aangeven of zij hun pijn acceptabel vonden. Complicaties werden gedefinieerd als alle vormen van ongewenste medische gebeurtenissen die na vertrek uit de operatiekamer tot 30 dagen na de ingreep optraden. Daarna werd de relatie tussen de pijnbeoordelingen en complicaties vastgesteld.
Belangrijkste resultaten
Van 1014 patiënten werden volledige gegevens verkregen. Op de eerste dag na operatie had 39% van de patiënten matige pijn (score: 4-7) en 16% ernstige pijn (score: 8-10), waarna de pijn geleidelijk afnam. Gedurende de eerste 3 dagen beoordeelde 16,8% van de patiënten hun pijn minimaal één keer als onacceptabel. Niet-ernstige complicaties, vooral misselijkheid en ‘licht in het hoofd’, kwamen het meest voor, bij 55,1% van de patiënten. Ernstigere complicaties traden op bij 15,2% van de patiënten. Het optreden van complicaties – met name postoperatieve infecties − bleek gerelateerd te zijn aan de pijnscore (oddsratio: 1,092; 95%-BI: 1,027-1,161) en vooral aan het onacceptabel zijn van de pijn (oddsratio: 2,17; 95%-BI: 1,51-3,10).
Consequenties voor de praktijk
Dit pragmatische onderzoek toont aan dat postoperatieve pijn nog steeds vaak voorkomt – eigenlijk te vaak – en bovendien gerelateerd is aan het optreden van complicaties. Het benadrukt het belang van goede postoperatieve pijnstilling, niet alleen om patiënten pijn te besparen, maar mogelijk ook complicaties te verminderen. Of dit laatste daadwerkelijk bereikt zal worden blijft voorlopig nog onduidelijk; een statistisch verband hoeft immers niet causaal te zijn en kan bijvoorbeeld ook door confounders veroorzaakt worden. Het zal lastig zijn een onderzoek te ontwerpen dat een mogelijk causaal verband kan aantonen.
Literatuur
Van Boekel RLM, et al. Relationship between postoperative pain and overall 30-day complications in a broad surgical population: an observational study. Ann Surg. 13 november 2017 (epub). doi:10.1097/SLA.0000000000002583Medline
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Andersom: complicaties leiden tot meer pijn
De auteur suggereert dat postoperatieve pijn zou leiden tot meer complicaties, maar het ligt natuurlijk véél meer voor de hand dat de causale relatie omgekeerd is. Sommige verbanden zijn heel goed met gezond verstand te verklaren.
Joop Noordzij, uroloog, Zienhuis Amstelland
reactie auteur
Allereerst wil ik collega Noordzij hartelijk danken voor zijn belangstelling voor de samenvatting van het artikel van van Boekel over de relatie tussen postoperatieve pijn en postoperatieve complicaties.
In tegenstelling tot wat van Boekel et al suggereren, namelijk dat postoperatieve pijn het optreden van postoperatieve complicaties verklaart, stelt Noordzij dat het omgekeerde meer voor de hand ligt, namelijk dat de complicaties de postoperatieve pijn veroorzaken.
Ofschoon niet ontkend kan worden dat postoperatieve complicaties kunnen leiden tot een toename van pijn, lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat Noordzij gelijk heeft.
Door van Boekel werd de postoperatieve pijn namelijk alleen in de eerste drie dagen na de ingreep bestudeerd, waarbij de pijn gedurende de eerste dag gemiddeld het hoogst bleek en daarna afnam. De complicaties werden echter geregistreerd gedurende een periode van 30 dagen aansluitend aan de ingreep, waarbij vooral de meer ernstige pas na enkele dagen optraden. Bovendien bleken complicaties met een mogelijk causale oorzaak (waaronder operatie gerelateerde infecties, misselijkheid, braken, ileus etc) sterker gecorreleerd te zijn aan de pijnscores dan andere complicaties, waarbij de operatie gerelateerde infecties het sterkst gecorreleerd waren aan de pijnscores op de eerste postoperatieve dag.
Kortom, het lijkt op basis van de studie van van Boekel veel waarschijnlijker dat de mate van postoperatieve pijn het optreden van complicaties beïnvloedt, dan andersom. Dat de gebruikte studiemethodologie ons niet in staat stelt causaliteit aan te tonen maar alleen verbanden, werd al eerder besproken.
Martin Bucx, anesthesioloog/klinisch epidemioloog, Afdeling anesthesiologie, pijn en palliatieve zorg, Radboudumc