artikel
Het melden van bijwerkingen van geneesmiddelen is belangrijk. Herkenning van bijwerkingen en communicatie erover kan voorkomen dat ook andere patiënten er last van krijgen. Als hoofdredactie is dat voor ons reden om in de kolommen van het NTvG regelmatig ruimte te maken voor rapportage van bijwerkingen. Het is belangrijk dat zo’n rapportage zorgvuldig gebeurt en dat het geloofwaardig kan worden gemaakt dat de gebruikte pil echt de oorzaak van de bijwerking is. In ons land kunnen bijwerkingen door dokters en patiënten gemeld worden bij het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb. Zij horen bij te houden welke pillen nu bijwerkingen veroorzaken.
Zoals elke zichzelf respecterende instantie laat ook Lareb regelmatig van zich horen. Begin deze maand kwam Lareb met een opmerkelijk bericht naar buiten: slaapaanvallen na griepvaccin! Wat bleek? Bij Lareb waren 8 patiënten gemeld met narcolepsie na inenting met een griepvaccin tijdens het griepseizoen 2009-2010. De directeur die naar aanleiding van het persbericht op de radio aan het woord kwam, vertelde omstandig dat het een verband betrof maar dat het onzeker was of het griepvaccin nu echt narcolepsie veroorzaakt. Op de vraag waarom het Lareb nu naar buiten kwam met deze gegevens (het vaccin wordt niet meer gebruikt en het zijn oude voorbeelden) was het antwoord onbevredigend. Wat narcolepsie was en wat dat voor consequenties had voor deze patiënten (toch een belangrijke vraag) bleef onduidelijk omdat de directeur vertelde geen expert te zijn. Ongetwijfeld allemaal waar, maar de relevantie van het opwarmen van dit oude nieuws ontgaat mij volkomen.
In dit nummer van het NTvG laten we het Lareb revanche nemen met een analyse die dieper graaft. De pil waarin progesteron en oestrogenen (Diane-35) zijn samengevoegd verhoogt het risico op veneuze trombose. Vanaf 2012 is het aantal meldingen van trombose bij pilgebruik sterk gestegen. In dit artikel (A6651) worden de meldingen die bij het Lareb zijn gedaan verder geanalyseerd. Opvallend is dat vaak (94%) de patiënt zelf of een betrokkene en niet de behandelend dokter de melding deed. De auteurs schrijven dat de relatie tussen de pil en trombose niet altijd vroegtijdig herkend wordt. Frits Rosendaal is voorstander van het systeem met vrijwillige meldingen omdat we daardoor bijzondere bijwerkingen kunnen oppikken (A7740). Hij maakt wel de kanttekening dat de Diane-35-pil slechts is geregistreerd als middel tegen acne en hirsutisme en niet als contraceptivum en hij vraagt zich terecht af of alle 200.000 gebruikers de pil vanwege een huidaandoening gebruiken. Juist dit type discussie hoort in een wetenschappelijk tijdschrift thuis. Van een instituut als het Lareb verwacht ik een grondige analyse van bijwerkingen die het publiceert in de vorm van artikelen en niet dat het de ether vervuilt met oudbakken niemendalletjes.
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Commentaar Lareb op redactioneel
Onaangenaam verrast lazen wij uw redactionele bijdrage in het NTvG (nummer 21, 24 mei 2014). Met kritiek is niets mis, dat hebben we zelfs graag, maar wel op basis van een analyse van de feiten en, journalistiek gezien, met ‘hoor en wederhoor’.
De suggestie wordt gewekt dat Lareb nu opeens ‘naar buiten kwam’ met het bericht: “slaapaanvallen na griepvaccin”. Hoe is het gegaan? Elk kwartaal rapporteert Lareb haar bevindingen aan het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Deze kwartaalberichten zijn openbaar en zijn op onze website te vinden. Begin mei heeft Lareb een update op haar website geplaatst van een eerder kwartaalbericht over meldingen van narcolepsie na Pandemrix vaccinatie en een analyse daarvan in ons kwartaalbericht, getiteld: ”Update of Overview of Dutch cases of narcolepsy”. Zie http://www.lareb.nl/Signalen/KWB_2014_1_pande.aspx.
Aanleiding voor deze update was een nieuw aantal meldingen en nieuwe inzichten door publicaties van internationale onderzoeken. Als de redacteur dit kwartaalbericht gelezen zou hebben had hij begrepen dat het hier niet ging om het ‘opwarmen’ van oud nieuws, maar een update van het aantal meldingen en een nadere analyse hiervan. Ook had hij dan een korte beschrijving gelezen van de patiënten die bij Lareb hebben gemeld, waaruit ook blijkt dat bij hen de narcolepsie een ernstige invaliderende ziekte is. Het verdachte vaccin Pandemrix is weliswaar niet meer in gebruik, maar wel de bouwstenen hiervan (adjuvant en virale antigenen). Het doorgaan van de surveillance levert daarom geen oudbakken gegevens, maar is wel degelijk relevant.
Gezien het belang van deze bevindingen en om aan te sluiten bij de eerder gevolgde werkwijze om het CBG, en bij dit bericht ook het RIVM, over deze observaties te informeren, heeft Lareb hier gekozen voor de vorm van een regulier kwartaalbericht. En (nog) niet - zoals de redacteur zou wensen - een artikel in een wetenschappelijk tijdschrift. Daar komt bij dat Lareb zelf niet naar buiten is gegaan met een persbericht, maar zoals altijd wel transparant is over haar bevindingen op haar website. Dat werd door een ANP journalist opgepakt en die heeft er ‘nieuws’ van gemaakt. Zoals een zichzelf respecterend wetenschappelijke instantie betaamt, neemt Lareb dan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid de informatie ook te duiden wanneer we dit wenselijk achten. En ja, daar horen de nodige nuances bij, zoals het feit dat een verband op basis van deze meldingen niet aangetoond, en ook niet uitgesloten kan worden. Maar opmerkelijk zijn deze meldingen wel, in een leeftijdsgroep waar narcolepsie weinig voor komt. En hoe onzeker de relatie ook is, een niemendalletje zouden wij deze bevindingen niet noemen, maar wel aanleiding tot nader onderzoek. De gebruikte term vinden we bovendien niet passend voor een overigens gerespecteerd wetenschappelijk tijdschrift.
De prijs voor transparantie is, dat iedereen kennis kan nemen van onze berichten, en je dus je verantwoordelijkheid moet nemen om met alle noodzakelijke nuances je bevindingen te duiden.
Niet altijd eenvoudig, maar een mooie uitdaging voor elke wetenschapper en redactie.
Wij begrijpen dat het best ingewikkeld is en dat het niet voor iedereen duidelijk is wat de bijzondere opdracht van het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb is.
Dr. A.C. Kant, directeur, epidemioloog Dr. F.W. Dijkers,voorzitter, huisarts Prof. dr. E.P. van Puijenbroek, hoofd Wetenschap & Onderzoek, arts, klinisch farmacoloog Dr. H.C. Rümke, inhoudelijk coördinator Vaccins, arts
Lareb (antwoord redactie)
De kroonjuwelen van het Lareb
Het Lareb beheert een schatkist met uiterst belangrijke informatie over geneesmiddelen en het effect van die middelen op patiënten. Voor zijn informatievoorziening is het Lareb in belangrijke mate afhankelijk van dokters en anderen die bereid zijn om gegevens bij het Lareb te krijgen. Het melden van bijwerking is een tijdrovende klus die dokters belangeloos uitvoeren omdat ze zich bewust zijn dat hiermee de veiligheid van hun patiënten gediend is. Het is belangrijk dat zij ook zien dat het Lareb zorgvuldig omspringt met de door hen aangeleverde kroonjuwelen.
Het bericht waarmee Lareb op BNR Nieuwsradio kwam, stamt uit 2011. De manier waarop het in het nieuws is gekomen, is voor de luisteraar niet echt relevant. Maar wat ik in de berichtgeving node heb gemist is dat de informatie daadwerkelijk werd ‘geduid’ en dat de luisteraar bijvoorbeeld werd verteld wat narcolepsie nu werkelijk is. Ik weet dat een radio-interview weinig ruimte laat voor nuance, maar ik zie het wel als de taak van het Lareb om de kroonjuwelen te verzamelen, op te poetsen en in een gepaste etalage zetten. Een publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift is daarvoor in mijn ogen een beter platform dan een actualiteitenrubriek.
Joost P.H. Drenth