Familiair ovariumcarcinoom

Heerlen, februari 1994,

Verheijen et al. stellen dat na het verwijderen van de ovaria een afweging gemaakt moet worden of hormoonsuppletie noodzakelijk is (1994;63-6). Zeker bij jonge vrouwen bestaat daarvoor een indicatie; immers, juist het missen van oestrogenen op jonge leeftijd leidt tot osteoporose op oudere leeftijd. Ook zouden de cardiovasculaire risico's door toediening van oestrogenen verkleind worden.

Wij twijfelen echter aan hun bewering dat epidemiologische, klinische en experimentele gegevens erop wijzen dat lage dosis cyclische substitutie ook veilig is bij vrouwen die reeds een mammacarcinoom hebben gehad en mogelijk de kans op recidief zelfs vermindert. Was het maar waar dat er op dit punt eenheid van opvatting bestaat.12

Tot nu toe zijn er geen prospectieve gerandomiseerde onderzoeken verricht naar hormoonsuppletie bij vrouwen met een behandeld mammacarcinoom. De resultaten van een zeer interessant retrospectief patiënt-controle-onderzoek wijzen erop dat het geven van oestrogenen aan vrouwen bij wie de diagnose ‘mammacarcinoom’ werd gesteld niet schadelijk is; in tegendeel: in de met oestrogenen behandelde groep werden geen recidieven gezien, in de onbehandelde groep wel.34 De bevindingen van Eden sluiten aan bij ervaringen van elders en maken het ethisch aanvaardbaar om een prospectief gerandomiseerd onderzoek te starten. Voor een dergelijk onderzoek is echter een grote groep patiënten nodig; volgens Utian 6800 vrouwen met normaal risico of 600 met een vergroot risico. De Food and Drug Administration heeft voor zo'n onderzoek toestemming gegeven (W.H.Utian, schriftelijke mededeling, 1993). Alvorens nu te besluiten dat vrouwen met een mammacarcinoom in de anamnese veilig hormoonsuppletie kunnen ontvangen, zal het resultaat van een dergelijk onderzoek moeten worden afgewacht.

Het voert te ver om alle argumenten voor en tegen hormoonsuppletie bij vrouwen met een mammacarcinoom te bespreken. Zeker is dat er vrouwen zijn die ervoor in aanmerking komen. Alvorens echter deze medicatie te adviseren dient men bewust mogelijke alternatieve, niet-hormonale, therapie te overwegen. Wanneer men toch kiest voor hormoonsuppletie dient men rekening te houden met het individuele risico van terugkeer van de ziekte. Zolang van suppletie de veiligheid niet vaststaat, zal elke patiënt volledig moeten worden ingelicht over deze onzekerheid volgens de regels van ‘informed consent’.

Amsterdam, februari 1994,

Heineman et al. bevestigen hetgeen wij in het kort hebben aangegeven ten aanzien van hormoonsubstitutie bij vrouwen met een vergroot risico van mammacarcinoom. Er bestaat consensus over dat deze de kans op mammacarcinoom niet vergroot, maar gegevens wijzen er nog slechts op dat substitutie ook veilig is voor vrouwen die reeds een mammacarcinoom hebben gehad. Hun waardevolle aanvulling met gegevens uit het retrospectieve onderzoek van Eden bevestigt de door ons aangehaalde bevindingen van Stoll en Parbhoo in het tot nu toe enige prospectieve onderzoek over dit onderwerp.1 Het is dan ook de vraag of op basis van de door hen en ons aangevoerde gegevens terughoudendheid met betrekking tot hormoonsuppletie nog wel verantwoord is. Wij zijn het met een recent Brits ‘editorial’ eens dat het verbieden van hormonale substitutie aan de patiënte met borstkanker niet gebaseerd is op harde gegevens.2 Wanneer alternatieve, niet-hormonale, vormen van therapie worden overwogen, moet bedacht worden dat deze waarschijnlijk effectiever zijn wat betreft de bestrijding van korte-termijndervingsverschijnselen dan wat betreft de latere cardiovasculaire en osteogene gevolgen van voortijdige oestrogeenderving.

Het lijkt dan ook tijd de laatste consensus inzake hormonale anticonceptie of substitutie met oestrogenen bij patiënten met mammacarcinooom, in 1990 gepubliceerd in dit tijdschrift, verder te nuanceren.3 Ook bij chirurgen en internisten valt de neiging te bespeuren het toen gegeven advies ‘in het algemeen orale anticonceptiva dan wel substitutie met oestrogeen niet voorschrijven’ in die zin te wijzigen dat deze ‘in het algemeen wel voor te schrijven’ zijn.