Zie ook het artikel op bl. 1681.
Een groot gedeelte van de ziekten van het lymfatische systeem wordt, in het bijzonder bij volwassenen, gevormd door maligne aandoeningen. Afhankelijk van de lokalisatie van de woekerende cellen spreken we van leukemie (bloed, vaak ook beenmerg), lymfoom (overige lymfatische organen, zoals lymfeklieren en milt), of myeloom (beenmerg). In dit artikel worden met name de immunologische aspecten van deze maligne tumoren beschreven. Myelo- en monocytaire tumoren komen niet of slechts zijdelings aan de orde.
Diagnostiek
Pathologisch-anatomisch onderzoek
De diagnose leukemie, lymfoom of myeloom wordt gesteld door middel van cytologisch onderzoek van een uitstrijkpreparaat van bloed of beenmerg, of door histopathologisch onderzoek van verwijderd weefsel. Hierbij wordt een aantal classificaties toegepast, welke zijn gebaseerd op celmorfologie, uitgebreidheid en aantallen van pathologische cellen. Voor een uitgebreide beschrijving wordt de lezer verwezen naar enkele recente atlassen.1-3 In Nederland wordt voor lymfomen veelal gebruik gemaakt van de…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
(Geen onderwerp)
Rotterdam, oktober 1986,
In hun uitstekend gedocumenteerde overzicht stellen Bast et al. dat met behulp van immunofenotypering de detectiegrens in bloed of beenmerg van maligne cellen tussen de 1 en 0,01% ligt (1986;1695-9). Naar onze mening laten de auteurs zich hier te optimistisch uit. Een dergelijke detectiegrens is hoogstens haalbaar bij leukemieën en lymfomen die gekenmerkt worden door een uitzonderlijk merkstoffenpatroon. Zo kan bijvoorbeeld bij de weinig frequente T-cel acute lymfatische leukemie (T-ALL)1 en bij TdT-positieve acute myeloïde leukemieën (H.J.Adriaansen; persoonlijke mededeling) met dubbelfluorescentie-onderzoek een celtype (resp. pan T+-TdT+ en CD14+-TdT+) herkend worden dat gewoonlijk niet in het beenmerg voorkomt, ook niet in de regeneratiefase na chemotherapie. In deze gevallen draagt immunofenotypering inderdaad bij tot detectie van ‘minimal residual disease’. Voor de meeste leukemieën en lymfomen geldt dat de fysiologische tegenhanger van de maligne cel in normaal beenmerg en soms ook bloed aanwezig is en bovendien na chemotherapie belangrijk kan toenemen. Daardoor is een scherp onderscheid tussen benigne regenererende en maligne residuale cellen niet mogelijk.
Wij hebben indertijd met een voor leukemieën en lymfomen gangbaar panel van monoklonale en polyvalente antilichamen regenererend beenmerg onderzocht van volwassen patiënten met solide – niet hematologische – maligniteiten die zeer intensief met chemotherapie behandeld waren.2 Zeer hoge percentages (tot 20) CD10+ (CALLA)- en TdT+-cellen werden bij sommigen waargenomen. Het is bekend dat deze percentages bij kinderen, met succes behandeld voor ALL, nog veel hoger kunnen liggen. Een waarschuwing is dan ook op zijn plaats wanneer beenmerg, zeker na recente chemotherapie, onderzocht wordt op de aanwezigheid van maligne residuale leukemische of lymfoomcellen. Vooralsnog zullen dit zowel hematomorfologisch als immunofenotypisch moeilijk te interpreteren beelden blijven met een detectiegrens die gewoonlijk boven de 1% ligt.
Dongen JJM van, Hooykaas H, Hahlen K, et al. Detection of minimal residual disease in TdT positive T cell malignancies by double immunofluorescence staining. In: Löwenberg B, Hagenbeek A, eds. Minimal residual disease in acute leukemia. The Hague: Martinus Nijhoff, 1984: 67-83.
Kluin-Nelemans JC, Bolhuis RLH, Löwenberg B, Campana D, Sizoo W. Characterization of normal and regenerating bone marrow cells with a panel of monoclonal antibodies. Scand J Haematol 1986; 36: 71-8.
(Geen onderwerp)
Utrecht, november 1986,
De door ons vermelde detectiegrens (‘afhankelijk van het type cel, tussen 1 en 0,01%’) zou te optimistisch zijn. De laagste waarde is gebaseerd op de ook door Bast et al. aangehaalde bevindingen bij leukemieën die in fenotypische expressie geen normale tegenhanger in beenmerg hebben. Bij andere leukemieën, met een immunologisch fenotype dat wel in normaal beenmerg voorkomt, kan de sterke toename van dit soort cellen bij regenererend beenmerg de beoordeling bemoeilijken. Combinatie van hematomorfologische technieken en immunofenotypering (‘Exprimeren alle blasten dezelfde markers?’) dan wel reserve bij het doen van een uitspraak is in deze gevallen geïndiceerd. De boodschap – de gevoeligheidslimiet van immunofenotypering ligt ruimschoots onder de klassieke 5%, haalbaar in de hematomorfologie – lijkt ons onverlet te blijven gelden.