Zwemvrijheid en de enkele drenkeling

Lukas Stalpers en collega’s schrijven over de sterfte in Amsterdam sinds de late middeleeuwen (D5962). Ze vragen aandacht voor het feit dat 12% van de bevolking in 1664 overleed aan de pest: 23.475 doden! Vergelijk dit met de 700 covid-19-doden uit 2020 (0,1% van de bevolking). In verloren levensjaren is het verschil nog indrukwekkender. De pest sloeg toe zonder onderscheid naar leeftijd, terwijl de gemiddelde leeftijd bij overlijden aan covid-19 82 jaar was. In Herfsttij der middeleeuwen schrijft Johan Huizinga – historicus, KNAW-lid en Nobelprijskandidaat – in barokke stijl over het leven in de late middeleeuwen. Hij stelt dat het leven destijds een intensere kwaliteit had omdat de dood voortdurend aanwezig was in de samenleving door de openbare begrafenissen, terechtstellingen en religieuze processies. Alles begeleid met klokgelui. Hij werpt de vraag op of het wegdrukken van de dood het leven nou zoveel beter heeft gemaakt. Dat hij dit schrijft in 1919, vlak na de Eerste Wereldoorlog en de Spaanse griep, zet je toch aan het denken over onze huidige omgang met de dood.

‘Maakt het wegdrukken van de dood het leven zoveel beter?’

Acceptatie van de realiteit van de dood is iets anders dan acceptatie van zinloos vroegtijdig overlijden. De dood is in 500 jaar sterk teruggedrongen, waarbij de curatieve dokters voor het gemak vergeten dat dit bijna volledig op het conto geschreven moet worden van de publieke gezondheidszorg. In het midden van de 19e eeuw was educatie het belangrijkste medicijn. Verheffing van het volk, maar ook van de professional. Iemand als Jacobus Penn zette zich in voor de verspreiding van gedegen medische kennis en richtte daarvoor een tijdschrift op in 1857. Het bestaat nog steeds, want u leest er nu in. Voor de burger richtte hij het witte kruis op. Dit leidde tot een indrukwekkende afname van de sterfte door infecties nog voor de introductie van antibiotica. Zwemles zorgde vanaf het einde van de 19e eeuw voor een forse daling van het aantal verdrinkingsdoden. Mijn Amerikaanse vrienden vinden het ongelooflijk dat er geen hekken om de Amsterdamse grachten staan. Onze voorouders maakten de keuze voor de versterking van het individu door het aanleren van vaardigheden en accepteerden dat dit gepaard gaat met een enkeling die het hoofd niet boven water kan houden. Het covid-19-beleid overziende vraag ik me af: willen we meer hekken of meer zwemles?