De termen ‘passende zorg’ en ‘zorg op maat’ verliezen hun oorspronkelijke betekenis door hun brede toepassing. Dit veroorzaakt verwarring in de zorgpraktijk. Een pleidooi voor meer duidelijkheid.
Ooit kocht auteur EH een lowbudgetkeuken die precies moest passen in de ijverig uitgehakte ruimte van haar appartementje. Het was allemaal exact berekend. Toch bleef er een vervelend strookje van 4,8 centimeter onbedekte baksteen over. Maar, geen nood. De keukenleverancier zou voor haar een passtukje op maat maken. Ze vond het een geweldig idee. En zoveel service, dat mocht ook wat kosten. Bij aflevering bleek de passende oplossing een afgezaagd stukje meubelplaat te zijn, dat ze er zelf tussen mocht plakken. Ze had zich iets heel anders voorgesteld bij het stukje op maat.
Om ingewikkelde zaken eenvoudiger te laten lijken…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Tijd voor een andere kijk op gezondheid en ziekte
Uiteraard ben ik het eens met de auteurs en de reacties eronder dat passende zorg een loze term is wanneer deze woorden niet meer concreet worden gemaakt. Maar het is veel meer dan 'zorg op maat'. Het gaat over de maatschappelijke discussie hoe we onze zorg willen organiseren omdat deze vaak onbewezen effectief is, soms schadelijk voor de patient en in ieder geval schadelijk voor de planeet. Het oplopende arbeidsmarkttekort en de steeds hogere verwachtingen verplichten ons om onze visie op wat gezond en wat ziek is en wanneer (georganiseerde) zorg nodig is, te herzien. Ik ben blij dat deze boodschap als hoopvol door de auteurs wordt gezien. Maar dan moeten we niet blijven steken in een discussie over woorden maar overgaan tot daden, onder coördinatie van de beroepsgroep die zelf het goede voorbeeld geeft met een kritische blik op hun eigen handelen. Zei Ivan Illich dat niet al in de jaren 70 van het vorige millennium...?
Ik zou nog lang hierover door kunnen gaan maar verwijs een ieder naar mijn vorige week uitgekomen boek (sorry voor deze advertorial) Hoe krijgen we onze zorg passend? Ik hoop dat iedereen die dat boek heeft gelezen beter begrijpt wat 'passende zorg' voor haar of hem in de dagelijkse praktijk kan betekenen en voldoende inspiratie heeft om conform een goede Rotterdamse traditie de woorden om te zetten in daden.
reactie auteurs
Woorden in daden omzetten? Dan zijn definities en taal onmisbaar.
We danken prof. Kool voor zijn reactie. We zijn het inhoudelijk volkomen met hem eens dat passende zorg een onmisbaar onderdeel is binnen de maatschappelijke discussie over hoe we onze zorg willen organiseren in deze snel veranderende wereld.
Dit artikel is geschreven, omdat we signaleerden dat de termen ‘zorg op maat’ en ‘passende zorg’ wel vaak en met veel wisselende betekenissen worden ingezet in beleids- en politieke context, alsof het noemen van ‘passende zorg’ de problemen in deze domeinen zou bezweren.
Ons doel was de aandacht te vestigen op het belang van begrip, elkaars perspectief en taal, die zo onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Hoe kun je woorden omzetten in daden, als je van elkaar niet weet wat de woorden betekenen?
Niet voor niks is de ondertitel van ons artikel ‘Hoe zorgbegrippen hun betekenis verliezen’. Als een begrip niet (meer) voor alle deelnemers aan de discussie hetzelfde betekent, komt een oplossing uiteindelijk niet in zicht. Het levert verwarring op als passende zorg de ene keer de betekenis lijkt te hebben van (medische)inhoudelijk zorg en het andere moment van passend gebruik of aanbod van zorg. Door het in beide gevallen (en ook in veel meer toepassingen) passende zorg te noemen, verwordt deze term tot een betekenisloos buzzword. Dit dient juist voorkómen te worden bij zo’n belangrijke maatschappelijke discussie. Want natuurlijk zien wij het belang en de urgentie van een oplossing voor goede toepassing, inzet en gebruik van zorg, nu en in de toekomst.
Juist als het gaat over hoe we onze zorg willen organiseren zijn heldere definities en taal(gebruik) onmisbaar voor een optimale samenwerking.
Onze oproep is bedoeld om tot zorgvuldig gebruik van de term passende zorg te komen en het, in beleidsmatige context, bijvoorbeeld te hebben over passend gebruik van de zorg (naar: Rigter, 1994). Zo kunnen we samen, vanuit breed gedragen begrip tot daden overgaan.
Lies Hoogerwerf, mede namens Annet van Royen-Kerkhof en Stefan van Geelen.
Rigter, H. (1994). Passend gebruik van het begrip 'gepast' in discussies over de gezondheidszorg. NTvG, 138(1), 4-7.
reactie auteurs
“Samen doorpakken vraagt om dezelfde taal te spreken”
Dank aan Gert Olthuis, voor het commentaar op ons artikel. In dit artikel wilden we duidelijk maken wat hij zelf nu ook beschrijft, namelijk: “Het passen en meten van zorg op maat en passende zorg zijn ruimtelijke metaforen geworden”. Wij signaleerden dat deze ruimtelijke metaforen, zoals Olthuis het noemt, het proces om zorg organiseerbaar, betaalbaar én menselijk te houden juist moeilijker maken, doordat er verschillende definities van een begrip worden gehanteerd.
Er is de ‘van bovenaf’ opgelegde maatregel over meer en minder zorg én er is de manier van zorg verlenen die bij de individuele vraag of wens past. Het kan best zo zijn dat er door individueel betere zorg ook organiseerbare en betaalbare zorg ontstaat, maar het helpt niet mee om beide processen hetzelfde te noemen. En om in de metaforen te blijven: het is appels met peren vergelijken.
Wij zijn verheugd dat Olthuis verwijst naar psychiater en filosoof Jan Hendrik Van den Berg (1914-2012). Hij was chef de Clinique aan de psychiatrische universiteitskliniek in Utrecht, hoogleraar in de fenomenologische methode en conflictpsychologie in Leiden en prominent lid van de Utrechtse School. Hiermee is hij een inspirator geweest voor De Nieuwe Utrechtse School, waarvan Stefan van Geelen en Annet van Royen-Kerkhof mede-oprichters zijn.
De Nieuwe Utrechtse School gaat om anders opleiden en denken. Door een brede, maatschappelijk georiënteerde aanpak voor zorg en gezondheid wordt verbondenheid van zorg, onderzoek, onderwijs & maatschappij mogelijk. Dit blijft niet alleen bij woorden, maar is zichtbaar in de herziening van onze opleidingen en de innovaties van ons onderwijs.
Een voorbeeld hiervan is de interdisciplinaire master Medical Humanities, over geesteswetenschappelijke en geneeskundige perspectieven op zorg en gezondheid en de meerwaarde van de inzet van meerdere disciplines bij het oplossen van problemen in de gezondheidszorg. Hiervoor leren de studenten in een vier-stappen-model, vanaf disciplinary grounding, via een gezamenlijke werkwijze en taal (common ground), om tot een geïntegreerd perspectief te komen. De rol van taal blijkt hierbij niet alleen van belang om elkaars perspectieven te leren zien en uitwisselen, maar ook om tot een gezamenlijke taal te komen, met -soms- nieuwe definities, om misverstanden en suboptimaal werken te voorkomen.
Dan zijn frisse definities geen luxe, maar een noodzakelijke factor voor optimale samenwerking.
Ook in de gezondheidszorg.
Lies Hoogerwerf, mede namens Annet van Royen-Kerkhof en Stefan van Geelen.