Zijn diagnostische fouten te vermijden?

Met de publicatie van het rapport ‘To err is human’ is patiëntveiligheid als belangrijk onderwerp voor de gezondheidszorg op de kaart gezet.1 In Nederland is dit rapport aanleiding geweest tot de introductie van het zogenoemde veiligheidsmanagementsysteem en inmiddels rapporteert het NIVEL met enige regelmaat uitkomsten van dossieronderzoek naar potentieel vermijdbare schade in Nederlandse ziekenhuizen, de ‘Monitor zorggerelateerde schade’.2 Recentelijk is dit rapport voor de 4e keer uitgebracht. Daarbij is duidelijk geworden dat er weinig tot geen vooruitgang wordt geboekt. Bijna 5% van de patiënten ervaart potentieel vermijdbare schade en bij ruim 3% van de patiënten heeft potentieel vermijdbare schade bijgedragen aan het overlijden in het ziekenhuis.3

Fouten rondom het diagnostische proces leveren een substantiële bijdrage aan de potentieel vermijdbare schade. Geschat wordt dat 1 op de 20 patiënten gedurende 1 jaar poliklinische zorg één of meer diagnostische fouten ervaart en statusonderzoek suggereert dat diagnostische fouten verantwoordelijk zijn voor bijna een vijfde van de vermijdbare schade in het ziekenhuis.4 Specialismen als interne geneeskunde en spoedzorg tonen de hoogste frequenties diagnostische fouten, wat ongetwijfeld te maken heeft met het brede spectrum aan problemen en aandoeningen waarmee deze specialisten worden geconfronteerd en met de complexe besluitvorming, die zeker bij acute geneeskunde onder tijdsdruk moet plaatsvinden.

Oorzaken van diagnostische fouten

Diagnostiekgerelateerde fouten zijn soms systeemgerelateerd, zoals technische fouten, problemen met apparatuur of organisatorische gebreken. Een belangrijk deel is echter het gevolg van cognitieve fouten, die soms berusten op het ontbreken van kennis, maar veel vaker op fouten in klinisch redeneren of op een onjuiste verificatie van de diagnose.5…