De verloskundige zorg moet niet klakkeloos gecentraliseerd worden

Voor een aantal complexe gezondheidsproblemen is aangetoond dat de kwaliteit van de zorg stijgt als álle behandelaarsop één plek zitten. In de verloskunde is de derdelijnszorg al gecentraliseerd in perinatale centra met neonatale intensivecarefaciliteiten. Nu klinkt ook de roep om centralisatie van de acute tweedelijnszorg naast de toenemende ondersteuning door de perinatale centra van de regionale eerste- en tweedelijnssamenwerkingsverbanden. Aanleiding vormen de rapportages over de relatief hoge perinatale sterfte in Nederland. De Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte stelde onlangs dat dag en nacht binnen 15 minuten een behandeling moet kunnen beginnen en pleit voor beschikbaarheid van een verloskundeafdeling van 24-uursspoedzorg in alle ziekenhuizen. In zo’n centrum moeten gynaecoloog, neonatoloog, anaesthesioloog en OK-personeel voortdurend aanwezig zijn. Het idee werd door een aantal Kamerleden omarmd. Gynaecologen realiseren zich ondertussen dat dit soort tweedelijnszorg met de huidige aantallen verloskundige zorgverleners en de logistieke mogelijkheden niet door alle ziekenhuizen kan worden geleverd. Wij vragen ons af of concentratie van tweedelijns verloskundige (spoed)zorg wel de gewenste sterftedaling geeft. Een relatief klein deel van de perinatale sterfte vindt immers plaats durante partu en is mogelijk gerelateerd aan de kwaliteit van de spoedzorg. De grens van 15 minuten is niet evidence-based en daarmee noodzakelijkerwijs arbitrair. We weten niet of en zo ja hoeveel sterfgevallen worden vermeden door die grens aan te houden. Met concentratie van zorg kan de start van acute, hooggekwalificeerde hulp binnen een groot centrum weliswaar sneller starten, maar wordt de tijd die zwangere vrouwen nodig hebben om in een centrum te komen soms een heel stuk langer. Een individueel centrum kan straks dus aan de norm voldoen, maar of de situatie voor álle zwangeren en baby’s in Nederland daarmee ook echt veiliger is geworden?

Zwangeren zullen langer moeten reizen om in een ziekenhuis te kunnen bevallen. Door de concentratie van ziekenhuizen in de grote steden zal de reistijd – ook bij geplande ziekenhuisbevallingen – in sommige plattelandsgebieden sterk omhoog gaan. En ten slotte: we weten al helemaal niet wat het voor vrouwen betekent om in een groot centrum te moeten bevallen waar letterlijk duizenden bevallingen per jaar worden begeleid, in plaats van thuis of in een kleiner ziekenhuis. Thuisbevallingen zullen immers vanwege de afstand tot het grote ziekenhuis in veel regio’s niet meer kunnen plaatsvinden en aanwezigheid van een bekende hulpverlener is lastig te realiseren in een groot centrum.

Gecentraliseerde zorg is niet vanzelfsprekend synoniem met betere zorg. Als de nieuwe minister van Volksgezondheid verloskundige zorgconcentratie landelijk wil invoeren, zou dat onzes inziens alleen moeten gebeuren na onderzoek waarbij de effecten op mortaliteit en morbiditeit worden bestudeerd, evenals de effecten op de beleving van de bevalling en op het proces en de kosten van de zorg. Kortom, na onderzoek waarbij wordt bekeken of het de verwachting ook echt waar maakt.