We weten veel… en niks

O wat zijn we slim. Kijk nou eens naar het leerartikel Oncogenetica (D6958); wat een indrukwekkende hoeveelheid kennis en inzicht in genen en hun mutaties. Of lees het stuk over PSMA-PET-scans bij prostaatkanker (D6950). We spuiten wat in, zoemen over het lijf heen en elke kankercel die dacht zich goed te hebben verstopt komt bedrogen uit. Star Trek is er niets bij.

O wat zijn we dom. Ruim een halve eeuw nadat we konden vaststellen dat hoge bloeddruk en cholesterol risicofactoren zijn voor hart- en vaatziekten, weten we nog steeds niet of dat ook voor oude mensen geldt. Letterlijk schrijven Mike Peters en collega’s: ‘Of de causale relatie tussen klassieke risicofactoren en hart- en vaatziekten afneemt of zelfs afwezig is bij ouderen, is niet bekend.’ (D6829). Mr. Spock staat er beteuterd op.

Ik wil geen spot drijven met de moderne geneeskunde, maar opmerkelijk is het wel, dat we in de diepte vaak veel ontdekken, maar aan de oppervlakte zijn vergeten goed om ons heen te kijken. Toponderzoekers zitten met hun neus in de kleinste details, terwijl gewone dokters dringend verlegen zitten om antwoorden op heel gewone, ‘platte’ vragen.

‘Star Trek is niets vergeleken bij wat we nu kunnen’

Die antwoorden zijn overigens lang niet altijd makkelijk te geven en de relatie tussen oorzaken en ziekte op oudere leeftijd is daar een goed voorbeeld van. Fenomenen als gevoeligheid, selectieve overleving, concurrerende ziekte en het duale karakter van sommige risicofactoren (hoge bloeddruk bijvoorbeeld is zowel een oorzaak als een uiting van vaatschade) maken het knap ingewikkeld.

Als het pathofysiologisch allemaal te complex wordt, kan de epidemiologische trukendoos soms helpen. Een van die trucs is mendeliaanse randomisatie, waarbij de onwillekeurige toebedeling van allelen bij de conceptie wordt gebruikt om causaliteit later in het leven te identificeren. Het is een mooie techniek en volgens sommigen de heilige graal van causaliteit. Maar, zoals Peters terecht benadrukt, er zitten nogal wat mitsen en maren bij.

Stardate: begin januari 2023. Captains log: we moeten nog veel leren.