Van gen naar ziekte; apolipoproteïne E2 en familiaire dysbètalipoproteïnemie

- Familial dysbetalipoproteinaemia is an autosomal recessive, hereditary disorder of lipid metabolism caused by mutations in the apolipoprotein E gene. Homozygosity for apoE2 (1 in 170 persons) causes type III hyperlipoproteinaemia in less than 20 of the adult E2 homozygotes. The patients may present with typical skin lesions and have elevated plasma levels of cholesterol and triglycerides, mainly in very-low-density lipoprotein remnants and intermediate density lipoproteins. The disorder is associated with peripheral and coronary artery disease. Additional genetic and environmental factors are necessary for the expression of this hyperlipoproteinaemia. Hyperinsulinaemia and defects in genes involved in the hydrolysis of triglycerides are associated with this disorder.

Inleiding

de ziekte

De hyperlipidemische vorm van familiaire dysbètalipoproteïnemie (FD) – ook ‘type-III-hyperlipoproteïnemie’ genoemd – wordt gekarakteriseerd door tubereuze of eruptieve xanthomen op de ellebogen en gele verkleuring van de handlijnen (xanthochromia striata palmaris) (figuur 1). Deze vetstofwisselingsstoornis kan tot versnelde atherosclerose leiden met vooral perifeer vaatlijden en ischemische hartziekten tot gevolg.1

het gen

Familiaire dysbètalipoproteïnemie is een autosomaal recessief erfelijke aandoening en wordt in 90 van de gevallen veroorzaakt door homozygotie voor het apolipoproteïne E2 (apoE2). Het APOE-gen is gelegen op chromosoom 19 en bestaat uit 4 exonen. Er zijn 3 APOE-allelen: E2, E3 en E4. E3 is het frequentst voorkomende allel en wordt ook wel het ‘wild type’ genoemd. Naast apoE2-homozygotie zijn er zeldzame mutaties in het APOE-gen bekend die dominant overerven en ook tot type-III-hyperlipoproteïnemie kunnen leiden. De bekendste variant is apoE3-Leiden, een ‘tandem repeat’ van codon 120-126.