Testen: hoe vaker, hoe beter

Drie weken geleden schreef ik dat er wel heel veel testen nodig zijn om alle beperkende maatregelen op te kunnen heffen, maar dat de opgebouwde testcapaciteit ons wel gaat helpen om de periode tot vaccinatie te overbruggen.¹ Hoe dan? Om dat te begrijpen kijken we eerst naar de PCR-test.

De PCR-test is zo ongeveer de gouden standaard voor de SARS-CoV-2-diagnostiek. In het kort: de wattenstaaf gaat in keel en neus, dan in een vloeistof en vervolgens naar het lab. Daar wordt het RNA geëxtraheerd, waarna het amplificeren van de virustargets kan beginnen. De ‘cycle threshold’(Ct)-waarde is het aantal amplificatiecycli dat nodig is voor een positief signaal voor het SARS-CoV-2-RNA. Het amplificeren duurt een paar uur. Een lage Ct-waarde betekent veel virusmateriaal in monster, een hoge Ct-waarde het tegenovergestelde. Antigeentesten meten de aanwezigheid van virale eiwitten, en dat kan binnen 15 minuten voor minder geld. Maar zijn ze ook net zo goed als de PCR?

Een aantal antigeentesten doorstaan de verschillende validatiestappen vooralsnog erg goed. Zo leverde de PanBio-antigeensneltest betrouwbare gegevens op bij mensen die zich in de teststraat lieten testen. Vergeleken met de PCR-test was de sensitiviteit ongeveer 70% en de specificiteit 100%.² De fout-negatieve uitslagen correspondeerden met hoge Ct-waarden. Met een Ct-waarde van < 32 als afkapwaarde voor een positieve PCR-uitslag zou de sensitiviteit van de antigeentest ongeveer 95% zijn.² Ander onderzoek, met andere antigeentesten, gaf vergelijkbare bevindingen.³ Inmiddels is ook duidelijker dat de Ct-waarde daadwerkelijk correleert met de kweekbaarheid van het virus, die weer een afspiegeling is van de besmettelijkheid.⁴

Zijn deze testen ook betrouwbaar bij mensen zonder symptomen? Dat is onderzocht bij 824 voetballers, trainers en verzorgers van 13 Nederlandse profclubs.⁵ In dit onderzoek werden 2425 testen verricht (sneltest en PCR); in totaal testten 52 deelnemers (6,3%) positief met PCR. Er waren 2406 gepaarde monsters van personen die op het moment van monsterafname asymptomatisch waren. Daarvan waren 16 sneltesten niet afleesbaar. De sensitiviteit van de sneltest varieerde van 61,76% (95%-BI: 49,2-73,3) tot 69,12% (95%-BI: 56,7-79,8), afhankelijk van hoe de niet-afleesbare testen geclassificeerd werden (allemaal positief of negatief, of niet meegeteld). De specificiteit varieerde tussen 99,53% (95%-BI: 99,2-99,8) en 100% (95%-BI: 99,8-100). Bij positief geteste personen werd onderscheid gemaakt tussen ‘presymptomatisch en vroege infectie’ en ‘late infectie’. De sensitiviteit van de sneltest om de presymptomatische personen en vroege infectie (n = 42) te detecteren, varieerde van 81,82% (95%-BI: 67,3-91,8) tot 90,91% (95%-BI: 78,3-97,5).

De sneltesten zijn dus niet zo goed als de PCR, en daarom zeker niet aanbevolen voor de patiëntenzorg of om zorgmedewerkers te testen die contact hebben met kwetsbare patiënten of cliënten. Maar de combinatie van redelijke sensitiviteit en snel resultaat maakt de testen zeer bruikbaar voor het massaal testen van mensen met of zonder symptomen. Bijvoorbeeld ter ondersteuning van isolatiemaatregelen in gebieden met veel verspreiding, of bij de screening voor evenementen. Twee modelstudies die zulke strategieën onderzochten kwamen namelijk tot dezelfde conclusie: massaal testen kan helpen om de verspreiding te beperken als positief getest personen in isolatie gaan en er algemene beschermingsmaatregelen voor de hele bevolking zijn.^6,7 De effectiviteit van zo’n aanpak wordt echter veel meer bepaald door de frequentie van testen dan door de gevoeligheid van de test.