Ten hele gedwaald?

Deze week laat een aantal artikelen zien dat het in de curatieve geneeskunde goed lukt om ‘ten halve te keren’. Ischemische conditionering lijkt te regresseren naar een weinig indrukwekkend gemiddelde, waardoor er, voor er goed en wel mee begonnen is, eigenlijk geen duidelijke indicatie meer voor bestaat (D1267). We hebben er iets langer over gedaan om te stoppen met hydrocortison bij ernstige sepsis, maar ook daarvoor lijken nu de handen op elkaar te komen (D1473 en D1461). Ook zijn er waarschuwende woorden op basis van een observationele studie om niet meteen te beginnen met perioperatieve statines (D1550).

Heel anders is dat in de volksgezondheid. In dit nummer beschrijft Michael de Neree tot Babberich met zijn collega’s hoe goed het gelukt is de additionele darmresecties die voortkomen uit het bevolkingsonderzoek naar colorectaal carcinoom te verstouwen (D997). En hoewel er stevige kanttekeningen te maken zijn bij de wachtlijsten voor de coloscopieën en de darmoperatie voor andere indicaties, moeten we hier toch spreken van een logistiek succes. Nu we bijna 3 jaar onderweg zijn, zou het moment gekomen moeten zijn om ook eens te beoordelen of de burgers er iets aan hebben. De minister heeft dit programma ingevoerd met het idee dat er op termijn 2400 mensen per jaar gered worden door screening. Het RIVM heeft de cijfers voor 2016 nog steeds niet vrijgegeven, maar ik kan u garanderen dat we heel ver verwijderd zullen blijven van dit getal (zie ook A8844). En zelfs als aannemelijk gemaakt kan worden dat er mensen gered worden van darmkanker, blijft het probleem dat zorgvuldige bestudering van screeningsprogramma’s keer op keer uitwijst dat ze de totale mortaliteit niet beïnvloeden. Mocht u mij niet geloven, lees dan het uitstekende artikel van Vinay Prasad et al. in ons zusterblad met daarin de nietsverhullende uitspraak: ‘[people] would simply be trading one type of death for another’ (BMJ. 2016;352:h6080). En realiseert u zich dan dat wij daaraan enkele honderden miljoenen euro’s per jaar uitgeven.

In tegenstelling tot de curatieve zorg lijken volksgezondheidsprogramma’s de neiging te hebben ‘ten hele te dwalen’. Ik vermoed dat door de schaalgrootte al snel een ‘point of no return’ wordt bereikt. De belangen zijn domweg te groot. Ondertussen wordt het volgende screeningsprogramma al in de steigers gezet: longkankerscreening met CT. Ook hier is er een beetje bewijs voor ziektespecifieke sterftereductie, maar allerminst voor reductie van de totale mortaliteit. Laten we daarom vóór invoering van dit programma afspraken maken over de minimale effecten die het moet halen om in aanmerking te komen voor continuering. Het geld dat we dan gaan besparen kunnen we investeren in rookpreventie bij jongeren (D453). Dat zal ongetwijfeld meer opleveren.