Semaglutide voorschrijven als afslankmiddel: mag dat?

INLEIDING                                                                                                                      1

Semaglutide en Tirzepatide zijn geregistreerd voor  diabetes mellitus type 2(DM2). Recent vroeg PC Rijk zich af of je ze wel mag voorschrijven als afslankmiddel(1). De vraag  is  zo groot dat er een wereldwijd tekort zou zijn . Mijns inziens mag off-label, dat doen we  dagelijks voor  veel middelen.

In de jaren 90 hadden we fenfluramine (Ponderal ®) als eetlustremmer, voordat het  vanwege pulmonale hypertensie verdween. Ons rechts-populistische kabinet schrapt vrijwel alle subsidie voor Partnerschap Overgewicht Nederland.

Maar dankzij de farmaceutische industrie is er met  de GLP-1-agonisten(GLP1) een  revolutie gaande. De  richtlijn “overgewicht en obesitas” (2023)  is achterhaald. Gamechangers zoals liraglutide(Saxenda®), semaglutide (Ozempic®) en tirzepatide(Mounjaro®), bootsen dunne darmhormonen na, die  het gevoel van  trek en “honger” dempen , de maagontlediging vertragen en  substantieel gewichtsverlies induceren. Deze middelen worden vergoed voor moeilijk instelbare DM2 in combinatie met een  traject gezonde leefstijl.  Het kost de hoofdprijs, NovoNordisk en Eli Lilly pakken  het hoog hangend fruit. In de USA, Europa,  India  en de Golfstaten wordt het al voor miljarden Euro’s voorgeschreven voor overgewicht. In India passeert binnen 10 jaar de omzet de 50 miljard euro’s. Binnen 5-6 jaar komt GLP1 generiek beschikbaar. De tekorten zijn arbitrair en deel van ons kapitalistische systeem. Off-label voorschrijven gebeurt ,  als mensen het zelf betalen.  De huidige prijsstelling maakt het  onbetaalbaar om te vergoeden.

Realiteit 2025

Onze bovenlaag wacht niet af  wat u of ik goedvinden, die koopt het zelf. Semaglutide komt via websites (India) Nederland binnen als tabletten voor 4 euro per dag . Anderen laten  injectiepennen semaglutide meenemen uit  Dubai, of gaan naar obesitas klinieken voor GLP1 : inschrijven 1000 euro en dan 200 euro per maand. In de UK kun  je GLP1 bij wijze van spreken zelf ophalen bij privéklinieken, ’s ochtends heen, ’s middags terug. Met voldoende geld wacht je niet op  vergoeding: ze hebben geen DM2,  veelal een BMI van rond de 30 en  zelden meer dan  35. Cijfers over dit parallelle gebruik zijn er  niet. Sommige gebruikers leggen mij uit dat 200 euro per maand betalen geen probleem is. Met GLP1 hebben ze geen zin meer om 2-3 x per week uit eten te gaan, hun trek  verdampt, hun dure wijn  blijft staan: ze houden  veel geld over. Als je calorierijke dagen overleeft neem je  tabletten door de week, en ga je uit op zaterdag. In de publieke ruimte herken ik  mensen zonder DM2 die  erg snel afgevallen zijn. 

Anderzijds zie ik  patiënten met DM2 op de MDL-poli  met bijwerkingen als misselijkheid, diarree of constipatie sinds  GLP-gebruik  voor scopie om pathologie uit te sluiten, het al 2-3 jaar gebruiken, niets zijn afgevallen bij een BMI van 35-40 en het  eindeloos voorgeschreven krijgen.

 De vraag wordt dan aan wie schrijven we het wel voor ?  Zelf betalen dan maar ?  Met GLP1 is ook  discipline nodig om af te vallen.

Conclusie

GLP-1 agonisten veranderen de zorg razendsnel(2). Onze beleidsmakers kunnen er wat van vinden , het gebeurt. Paradigma’s in de zorg als hoge bloeddruk, hypercholesterolemie,   hartziekten, chronisch nierlijden, leversteatose, DM2, gewrichtsklachten , refluxklachten, slaapapneu, de verzakkende  vrouw, de bulk van onze zorg verandert met deze gamechangers. In de jaren ‘80-90 verdampte de refluxchirurgie dankzij protonpompremmers. Aanvankelijk onbetaalbaar, nu vrijwel gratis. Statines veranderden hartziekten, en nu  vrijwel voor niets. Obesity First wordt eerstelijns zorg. Obesity First heeft  op  termijn implicaties voor overgewicht gerelateerde maligniteiten.  Nu behandelen we een voor een alle gevolgen. Leefstijl verandering lukt niet. Orthopeden vervangen heupen en knieën aan de lopende band. Of GLP1  levenslang gegeven moet worden, weten we binnen 10 jaar.

De prijs per jaar per verzekerde patiënt is  onbetaalbaar en verdampt ons medicatie budget. Dat gaat veranderen, net als de  reflux chirurgie verdampte toen de PPI’s spotgoedkoop werden.

Of de bariatrische chirurgie hierin meegaat wordt  binnen 10 jaar duidelijk. Failures van Bariatrie  gaan het gebruiken . Als mensen GLP1 zelf willen betalen is het niet anders. Een tweedeling in de zorg hebben we al jaren. We kunnen beter onderzoeken  wat de rol van GLP1  moet worden. Off-label voorschrijven van GLP1  op eigen kosten moet kunnen. Het nieuwe adagium is Obesity First, levensstijl aanpassen werkt niet, dat zien u en ik dagelijks op straat.

Chris J Mulder

MDL-arts , DC kliniek Apeldoorn

Emeritus hoogleraar MDL VUmc Amsterdam