Selectie van patiënten voor een niertransplantatie; hoe met schaarste in de medische praktijk wordt omgegaan

To investigate what criteria are applied in the actual practice of patient selection for renal transplantation and how practice relates to guidelines developed in medical ethics and health law.

Setting

Two centres for renal transplantation and nine dialysis centres.

Design

Descriptive.

Methods

Data were collected by observation and open interviews with 33 physicians and other health professionals involved, and analysed using a computer programme for qualitative data.

Results

Formally, scarcity of donor organs did not affect the referral and indication of patients for renal transplantation. However, according to some respondents, fewer people were entered on the waiting list because of scarcity. This concerned mainly patients less likely to benefit from a transplantation in terms of life expectancy or enhancement of quality of life.

Conclusion

There was some ‘covert selection’, in that scarcity implicitly or unintentionally was a factor in the decision whether or not to place patients on the waiting list for renal transplantation. The absence of consensus on acceptable selection criteria and the emphasis on medical criteria in the social debate on selection criteria may have contributed to this covert selection.

Samenvatting

Doel

Onderzoeken welke criteria worden gehanteerd bij de selectie van patiënten voor niertransplantatie en hoe de praktijk zich verhoudt tot medisch-ethische en gezondheidsrechtelijke richtlijnen omtrent selectie.

Plaats

Twee niertransplantatieafdelingen en 9 dialysecentra.

Opzet

Descriptief.

Methode

Door observatie en open interviews met 33 artsen en andere bij dialyse en transplantatie beroepsmatig betrokkenen werden gegevens verzameld. Data-analyse werd verricht met behulp van een computerprogramma voor kwalitatieve dataverwerking.

Resultaten

Formeel vond bij verwijzing en indicatiestelling geen selectie plaats als gevolg van schaarste aan donororganen. Volgens sommige betrokkenen werden echter door de schaarste toch minder patiënten aangemeld. Dit gold met name patiënten bij wie de baten van transplantatie in termen van levensverwachting of verhoging van de kwaliteit van leven gering werden geacht.

Conclusie

Op beperkte schaal was er sprake van verhulde selectie, in die zin dat schaarste impliciet of onbewust meespeelde bij de beslissing patiënten al dan niet tot de wachtlijst voor niertransplantatie toe te laten. Verhulde selectie werd mogelijk in de hand gewerkt door de nadruk op ‘medische selectiecriteria’ in het maatschappelijk debat en door het ontbreken van consensus over aanvaardbare selectiecriteria bij de toelating tot de wachtlijst.