Schoon komt niet uit de lucht vallen

Er waait een nieuwe wind door de Nederlandse operatiekamers. Na onaangekondigde bezoeken heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg in februari besloten om operatiekamers in het Atrium MC Heerlen te sluiten. De inspectie stelt: ‘De operatiekamers zijn uitgerust met installaties voor luchtbehandeling die niet voldoen aan de huidige eisen. Het gevaar voor postoperatieve wondinfecties is daardoor groter dan zou moeten.’ Nu heeft de inspectie al langer haar pijlen gericht op operatiekamers en reeds in oktober 2008 stelde zij vast dat de richtlijnen over de luchtkwaliteit nauwelijks werden nageleefd. Heerlen heeft last van de wet van de remmende voorsprong. Zo’n 42 jaar geleden was het operatiecomplex nog hypermodern en werd het alom geprezen. Nu voldoet het niet meer aan de huidige eisen en wordt er al langere tijd nagedacht over een nieuw complex. Geld is echter een probleem doordat geldschieters in dit tijdsgewricht niet graag over de brug komen. Het is de inspectie echter menens: niet schoon, dan geen operaties. Eerder sloot zij om deze reden operatiekamers in Lelystad, Rotterdam, Alkmaar en Zwolle. De inspectie heeft een terecht punt als zij stelt dat een operatiekamer geen picknickplek is en dat het erop lijkt dat sommige operatiekamers draaideuren lijken te hebben in plaats van sluitende deuren. Maatregelen om infecties te voorkomen zijn noodzakelijk, maar hoe schoon is schoon genoeg? Worden door de nieuwste luchtbeheersingssystemen wel meer infecties voorkomen? Het antwoord hierop is niet goed te geven. Van Tiel en collega’s beargumenteren dat het niet is aangetoond dat ultraschone lucht in operatiekamers postoperatieve infecties voorkomt (bl. 509).

Ik vind wel dat de inspectie zich hier moet onderwerpen aan de tucht van evidence-based medicine. Want als zij eist dat in alle operatiekamers ultraschone lucht komt, wordt dat een dure exercitie. Ziekenhuizen als in Heerlen moeten nu vele miljoenen investeren om aan de eisen van de inspectie te voldoen. Het ontbreken van literatuurbewijs betekent natuurlijk niet dat ultraschone lucht niet werkt. Van Tiel en collega’s laten echter zien dat het effect waarschijnlijk niet groot is en dat je vele honderden patiënten moet opereren om één postoperatieve infectie te voorkomen. Belangrijker dan grootscheepse dure verbouwingen lijkt mij dat wij ons aan de simpele reeds bestaande richtlijnen houden. Wij moeten als dokters gewoon handen wassen en de kledingvoorschriften op de operatiekamer volgen. Dat is volgens mij veel effectiever dan een nieuw luchtbeheersingssysteem.