Richtlijn 'Voorzorgsmaatregelen bij jodiumhoudende contrastmiddelen'

- Annually, 0.5-1 million injections of contrast media containing iodine are administered in the Netherlands. Almost all contrast media nowadays are low-osmolar and nonionic. Nevertheless, the development of contrast-induced nephropathy is still a relevant clinical problem.

- Through an initiative by the Radiological Society of the Netherlands and with aid of the Dutch Institute for Healthcare Improvement (CBO), a guideline was conceived for the intravascular use of iodine-containing contrast media, based on recent scientific literature.

- The guideline defines the risk factors for contrast-induced nephropathy. One of the major risk factors is an impaired renal function. It is important to measure the glomerular filtration rate (GFR) in patients with a possible impaired kidney function, preferably by using the ‘Modification of diet in renal disease’(MDRD)-study formula.

- The key measures for avoidance of contrast nephropathy are: limiting the amount of contrast agent used and to assure good hydration, by infusion of sodium chloride 0.9 12-16 ml/kg body weight, both prior to and after contrast infusion. If time is limited, intravenous administration of sodium bicarbonate is an option.

- The guideline recommends discontinuation of metformin use from the day of contrast injection, if the GFR < 60 ml/min/1.73 m², and to restart metformin 2 days following contrast infusion providing the GFR has not significantly deteriorated.

- Only in the case of previous moderate or severe adverse reactions to contrast media, prophylaxis with corticosteroids and antihistamines is recommended. Iodine allergy or an atopic condition is not a contraindication for the use of iodine-containing contrast media, and no prophylaxis is required.

- No specific measures are indicated in case of hyperthyroidism, acute pancreatitis, or phaeochromocytoma. Injection of contrast media is not contraindicated in case of pregnancy or lactation.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152:742-6

Samenvatting

- Jaarlijks worden er in Nederland 0,5-1 miljoen injecties met jodiumhoudend contrastmiddel gegeven. Deze middelen zijn tegenwoordig vrijwel altijd laagosmolair en non-ionisch. Desondanks blijft het ontstaan van contrastnefropathie een relevant klinisch probleem.

- Onder auspiciën van de Nederlandse Vereniging voor Radiologie en het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO is een richtlijn ontwikkeld voor het intravasculaire gebruik van jodiumhoudende contrastmiddelen, op basis van recente wetenschappelijke literatuur.

- Er zijn risicofactoren voor het ontstaan van contrastnefropathie gedefinieerd. Een van de belangrijkste is een verminderde nierfunctie. Het is van belang om bij patiënten met een mogelijk verminderde nierfunctie de glomerulaire filtratiesnelheid (GFR) te bepalen, bij voorkeur met behulp van de formule uit de ‘Modification of diet in renal disease’(MDRD)-studie.

- De belangrijkste maatregelen ter voorkoming van contrastnefropathie zijn: beperking van de hoeveelheid contrastmiddel en goede hydratie met natriumchloride 0,9 12-16 ml/kg lichaamsgewicht, vóór en na toediening van het contrastmiddel. Indien er minder tijd beschikbaar is, kan ook voor een schema met intraveneus natriumbicarbonaat gekozen worden.

- Bij een GFR < 60 ml/min/1,73 m² wordt aangeraden de inname van metformine te staken op de dag van de injectie en deze medicatie pas 48 h na de contraststoftoediening te hervatten, mits de GFR niet significant is veranderd.

- Profylaxe met corticosteroïden en antihistaminica wordt uitsluitend aanbevolen indien er in het verleden een matig ernstige tot ernstige reactie op het contrastmiddel is opgetreden. Een jodiumallergie of atopische aandoening is geen contra-indicatie voor het gebruik van jodiumhoudende contrastmiddelen en is ook geen reden voor profylaxe.

- Er zijn geen speciale maatregelen nodig bij hyperthyreoïdie, acute pancreatitis of feochromocytoom. Het gebruik van contrastmiddelen tijdens de zwangerschap of bij borstvoeding is niet gecontra-indiceerd.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152:742-6