Rechtsbeginselen in de spreekkamer

Een huisartsenspreekuur is vaak een aaneenrijging van risicoanalyses. Soms helemaal niet zo moeilijk: bij ingegroeide teennagels, waterwratjes en zondagmiddagarmpjes zijn beleid en beloop met grote zekerheid vast te stellen.

Maar al snel wordt het lastiger. Een paar kleine bultjes op het hoofd van een zuigeling zijn vrijwel altijd onschuldig, maar een gering risico op vervelende complicaties is niet uit te sluiten (D5469). Dan toch maar verwijzen? Of bijvoorbeeld een kleuter met opgezette lymfklieren. Dat hebben bijna al zijn steevast snotterende leeftijdsgenootjes ook, maar moeder is ongerust. En hoewel het vaak juist aan huisartsen is om die ongerustheid weg te nemen, kan die ook op de huisarts overslaan. We kunnen proberen het risico op een onderliggende ernstige aandoening tot een aanvaardbaar niveau terugbrengen met een goede handreiking (D4901), maar helemaal uitsluiten? Tot hoe ver moet onze diagnostiek gaan?

‘Welke risico’s accepteren we?’

Ook op therapeutisch vlak zijn risico’s verbonden aan wat we doen. Zo is soms langdurige maagzuurremming noodzakelijk, maar uit onderzoek blijkt dat dit wel een klein – en misschien niet eens klinisch relevant (D5281) – gevaar geeft van kolonisatie met resistente micro-organismen (D5014). Accepteren we dat risico?

Kathelijne Koorengevel en haar collega’s nemen ons mee in situaties waarin patiënten zich niet willen of kunnen houden aan de maatregelen om verspreiding van covid-19 te voorkomen en zo anderen kunnen besmetten (D5319). Welke dwangmaatregelen zijn dan mogelijk en wanneer mogen die worden toegepast? De rechtsbeginselen subsidiariteit, proportionaliteit en doelmatigheid zijn bepalend bij deze moeilijke besluiten.

Die grondregels moeten eigenlijk de basis vormen bij ieder medisch handelen. Bij onderzoek, bij behandeling… Het minst ingrijpende middel inzetten om je doel te bereiken, een redelijke verhouding tussen dat middel en wat je wilt nastreven, en een optimale balans tussen kosten en opbrengst. Dit soort afwegingen maken we vaak al wel, maar meestal onbewust. Juist in gevallen van twijfel kan het goed zijn om ons voorgenomen beleid expliciet tegen het licht van deze drie belangrijke rechtsbeginselen te houden. Ten behoeve van goede zorg voor onze patiënten.