Dames en Heren,
Het doorsnijden van een te korte tongriem is een eeuwenoude ingreep. Een abnormaal korte tongriem (ankyloglossie, ‘tongue tie’, frenulum breve) veroorzaakt soms problemen door een beperkte mobiliteit van de tong. Op zuigelingenleeftijd zijn dit problemen bij de borstvoeding. Op latere leeftijd treden problemen op bij onder andere articuleren, tandvleeshygiëne, ijsjes likken, bespelen van blaasinstrumenten, tongzoenen, en malocclusie in de orthodontie.1
Door de toename van aandacht voor borstvoeden komt bij zuigelingen de korte tongriem weer in de belangstelling, vooral bij zorgverleners die hier nauw bij betrokken zijn. Problemen die bij de moeders kunnen optreden zijn tepelpijn, tepelkloven, stuwing of juist te weinig moedermelk, en mastitis. Bij zuigelingen met ankyloglossie ziet men ‘failure to thrive’, luidruchtig drinken met een klakkend geluid, frequent loslaten of weigeren van de borst, of juist continu willen drinken.2,3
Aan de hand van 2 casussen willen wij in deze les het belang van…
Artikelinformatie
Citeer dit artikel als
Tongriem
In het artikel "Problematische borstvoeding door een te korte tongriem" wordt beschreven dat dit relatief vaak voorkomt en dat een frenulotomie een effectieve en zeer eenvoudige ingreep zonder risico op complicaties is. Waarom wordt dan aangeraden om dit door 2e lijns deskundigen te laten verrichten en niet door de huisarts?? In plaats van te verwijzen naar lijsten met deskundigen op het gebied van frenulotomie op internet had beter verwezen kunnen worden naar het Handboek verrichtingen in de huisartsenpraktijk van de NHG (oktober 2009), waarin de procedure uitgebreid beschreven wordt.1 Gisteren heb ik dit nog bij een zuigeling gedaan en het is inderdaad een ingreepje van niets, dus moet de conclusie zijn dat huisartsen dat vaker moeten doen in plaats van door te verwijzen.
T Jansen, huisarts, Huisartsengroepspraktijk Ter Pelkwijkpark, Zwolle
Literatuur
Lex Goudswaard, Kees in't Veld, William Kramer.Handboek verrichtingen in de huisartsenpraktijk.Houten: Prelum, 2009
Te kort tongriempje (antwoord auteur)
Dank voor uw reactie op het artikel over problematische borstvoeding door een te korte tongriem en met name ook dank voor de extra verwijzing naar het recent verschenen Handboek verrichtingen van de NHG. Het manuscript van het bovengenoemde artikel lag al ter beoordeling bij het NTvG toen dit handboek verscheen. Ik vind het fantastisch dat het NHG kennelijk inmiddels deze ingreep ook in een van haar officiële handboeken blijkt te hebben opgenomen zodat alle huisartsen ook via die weg weer vertrouwd raken met deze eenvoudige behandelingsmogelijkheid. Juist omdat huisartsen tot voor kort, door onbekendheid met het probleem, vaak zorgden voor delay in verwijzing en behandeling van baby’s met een korte tongriem zijn de lijsten samengesteld die genoemd worden in het artikel. Moeders en lactatiekundigen konden zo zelf toch op korte termijn een deskundige in de buurt vinden die aangegeven heeft de ingreep bij een baby wel uit te voeren. Nergens adviseer ik overigens om frenulotomie alleen door de 2e lijn te laten verrichten, integendeel, op de genoemde lijsten hebben zich destijds gelukkig ook huisartsen aangemeld. Wel belangrijk te weten is dat ervaring met de ingreep het resultaat soms wel kan beïnvloeden, vooral onvolledige ingrepen zijn nogal eens het gevolg van onervarenheid. Zoals bij alle ingrepen is het daarom beter om ook bij frenulotomie bij de baby expertise te krijgen en te behouden door het regelmatig uit te voeren. Verwijzen naar een deskundige in de buurt of in de eigen huisartsengroep blijft daarom voor artsen die zelf geen ervaring hierin hebben, en ook weinig zullen krijgen, mijn advies. Deskundigen die inmiddels wel ervaring hierin hebben, raad ik aan om dat ook kenbaar te maken in de regio (o.a. bijvoorbeeld op bovengenoemde lijsten) zodat delay in verwijzing en daardoor voortijdig gestaakte borstvoeding tot het verleden gaat behoren.
Erica Post, kinderarts
Te kort tongriempje
Hierbij reageren wij op de klinische les “Problematische borstvoeding door een te korte tongriem”
De redactie trekt de aandacht met de kop op de voorkant van het tijdschrift waar staat “ Kort tongriempje: snel klieven” . In de klinische les is dat gelukkig genuanceerder weergegeven.
Onze bezwaren betreffen het ontbreken van een eenduidige definitie van een “te korte tongriem”, het ontbreken van “evidence based” onderzoek waaruit blijkt dat het insnijden van een korte tongriem voor de baby zinvol is, en op de wijze waarop dit, zonder verdoving, wordt gedaan.
Onze visie is dat met uitleg en geduld voedingsproblemen bij gezonde baby’s, al dan niet met een kort tongriempje, vrijwel altijd verdwijnen. Hetzelfde geldt voor spraakproblemen die worden toegeschreven aan een kort tongriempje. Pas op puberleeftijd ontstaan er soms klachten door een kort tongriempje. Dan is een verlengingsplastiek van het tongbandje eenvoudig onder lokale anesthesie uit te voeren.
Jacques A. Baart, kaakchirurg,
Isaäc van der Waal, kaakchirurg,
Judith ReijmanHinze, logopedist
Chantal Broers, kinderarts
VU medisch centrum, Amsterdam
Te kort tongriempje (antwoord auteurs)
Dank voor uw reactie op het artikel over problematische borstvoeding door een te korte tongriem. Met het bezwaar betreffende het ontbreken van een eenduidige definitie van een te korte tongriem ben ik het eens en dit probleem wordt ook juist beschreven in ons artikel waarbij ook een suggestie wordt gedaan om in elk geval het aspect van de tong(riem) en de borstvoedingsproblemen in de beoordeling te betrekken.
Het bezwaar betreffende uw visie dat met uitleg en geduld de voedingsproblemen bij gezonde baby’s met een te korte tongriem vrijwel altijd verdwijnen is weerlegd met onder andere een evidence based onderzoek dat verricht is door Hogan waarbij 57 borstvoedende moeders van baby’s met een korte tongriem en borstvoedingsproblemen gerandomiseerd werden in 2 groepen waarbij de ene groep intensieve lactatiekundige begeleiding krijgt en de andere groep frenulotomie. Van de eerste groep komt slechts 3 % tot normaal borstvoeden en van de tweede groep 96%. De baby’s in de eerste groep waarbij geen verbetering optrad met alleen uiteg en geduld ondergingen alsnog frenulotomie waarbij eveneens in korte tijd een verdwijnen van klachten werd gezien in 96%. 1 Dit komt ook overeen met onze eigen observaties waarbij moeders meestal wanhopig komen na een zeer intensieve begeleiding door een lactatiekundige en snel na de frenulotomie van de borstvoedingklachten verlost zijn.
Wat betreft de pijn tijdens deze ingreep bij de neonaat is er nog geen onderzoek beschreven. Wel vermelden verscheidene auteurs de minimale en kortdurende pijnreactie. Uit eigen observaties en ook uit de reactie van ouders (die normaliter erg gevoelig zijn voor de pijnbeleving van hun eigen baby en die bij ons altijd aanwezig blijven bij de ingreep) blijkt dat de pijnreacties zo minimaal zijn dat ze absoluut niet op zouden wegen tegen de nadelen van narcose. Menig ingebracht infuus geeft op die leeftijd gemiddeld meer pijnreactie/ stress dan het doorknippen van het nog maar zeer dunne vlies dat de tongpunt met de mondbodem verbindt.
Erica Post
Hogan M, Westcott C, Griffiths M. Randomized, controlled trial of division of tongue-tie in infants with feeding problems. J Paediatr Child Health. 2005;41:246-50.
Te kort tongriempje
Door omstandigheden nam ik pas recent kennis van bovengenoemd artikel.Met interesse heb ik het gelezen omdat het onderwerp me boeit en ik de simpele ingreep frequent met succes verricht heb bij pasgeborenen en jonge zuigelingen. Over dit onderwerp is veel gepubliceerd en daarom verbaasde het mij enigszins dat een en ander wordt gepresenteerd als een noviteit. Ook wordt er niet gerefereerd aan de publicaties en daaropvolgende discussies in ons eigen lijfblad: het NTvG. In het verleden ben ik daarin nogal eens bekritiseerd , wanneer ik stelde dat het inknippen van de te korte tongriem een uiterst simpele, niet pijnlijke ingreep is, wanneer men met goed materiaal werkt: een sleufsonde en een gebogen schaar met stompe punten.Graag verwijs ik verder naar eerdere publicaties in het NTvG.
H.H. Warmink, kinderarts
Evian-les-Bains
Frankrijk
Literatuur:
NTvG 120 nr 46 1976 2012, 2013
NTvG 1986 1661
NTvG 140 nr 51 1996 2583
NTvG 141 nr 12 1997 596 597 598