Patiënten zeuren niet

Bij het lezen van het artikel over het trainen van vaardigheden in ontwikkelingslanden (D6912) dwaalden m’n gedachten af naar mijn tijd als tropenarts in Afrika. Inmiddels alweer meer dan 25 jaar geleden, maar soms voelt het alsof het gisteren was: de vochtige warmte, de geur van houtvuurtjes, de luidruchtige en kleurrijke lange rij van wachtende patiënten voor het kleine plattelandsziekenhuis… Prachtige jaren waarin ik veel geleerd en gezien heb. Veel moois, ook veel tragiek. Armoede, ondervoeding en hoge moeder- en kindersterfte waren aan de orde van de dag en goede gezondheidszorg was voor velen onbereikbaar.

Die Afrikaanse jaren hebben hun sporen achtergelaten, op mij persoonlijk, en ook zichtbaar in mijn spreekkamer: een klein houten bootje, een beeldje van een zwarte dokter en foto’s van ‘ons’ ziekenhuis met de karakteristieke golfplaten daken. Het trekt nogal eens de aandacht van patiënten en ontlokt hen dan de vraag of ik niet vind dat veel gezondheidsklachten in ons welvarende land gezeur zijn. Mijn antwoord is stellig: nee, dat vind ik niet. Patiënten zeuren niet. Hun klachten kunnen futiel of onbetekenend lijken, maar komen bij doorvragen vaak voort uit onzekerheid en ongerustheid. Niet zelden gevoed door onheilspellende berichten in de media of als resultaat van een lange Google-zoektocht naar mogelijke, soms exceptionele oorzaken van onschuldige ongemakken. Natuurlijk, er zijn zeker weleens lastpakken of onredelijke, eisende patiënten, maar dan kan het helpen om je niet alleen de vraag te stellen wát ze hebben, maar vooral wíe ze zijn.

‘Het gaat niet alleen om wat patiënten hebben, maar ook om wie ze zijn’

Ook overgewicht en obesitas staan in schril contrast met de mondiale problematiek van ondervoeding. Maar ook dit zijn aandoeningen waarvoor mensen niet kiezen en waarachter vaak onmacht, frustratie en schaamte schuilgaan. Zeker, patiënten hebben een eigen verantwoordelijkheid, maar in onze obesogene maatschappij kan het lastig zijn om blijvend je gedrag te veranderen (D7032). Initiatieven als gecombineerde leefstijlinterventie zijn van harte toe te juichen, doch vaak moeilijk vol te houden (D7024). De toevlucht tot – overigens zeer effectieve – medicijnen (D7033) of bariatrische chirurgie kan dan als een nederlaag voelen, maar is soms het enige om een wending in het ziektebeloop te geven. Ook hier geldt: het gaat niet alleen om wat je hebt, maar ook om wie je bent.