Pancytopenie bij tioguaninegebruik

Thiopurine drugs, such as thioguanine, mercaptopurine and azathioprine, are used for treating inflammatory bowel disease, such as ulcerative colitis. One must be aware of the serious side effects these drugs can have (e.g. bone marrow depression). A 56-year-old man with ulcerative colitis was treated with mercaptopurine. He developed leukopenia as a result. Thioguanine was started ten months later, resulting in life-threatening pancytopenia. Thiopurine methyltransferase (TPMT) genotyping proved that the patient was a poor metaboliser of thioguanine (TPMT3A*/3A*). Dose reduction is recommended for patients with reduced or absent TPMT activity. This life-threatening side effect could have been prevented by taking a number of relatively simple precautions.

Conflict of interest and financial support: none declared.

Dames en Heren,

Voor patiënten met een inflammatoire darmziekte (IBD) bestaan verschillende behandelmogelijkheden, zoals mesalazine, glucocorticoïden, thiopurinederivaten, methotrexaat en TNF-α-remmers. Thiopurinederivaten (azathioprine, mercaptopurine en tioguanine) zijn steroïdsparend en kunnen ziekteremissie induceren en onderhouden. Hoewel tioguanine voorwaardelijk tot de markt is toegelaten, komen patiënten hiervoor pas in aanmerking als conventionele behandeling met thiopurinederivaten faalt of als bijwerkingen optreden. In dit artikel bespreken wij een patiënt die tioguanine gebruikte en daarbij een pancytopenie ontwikkelde.

Patiënt, een 56-jarige man met colitis ulcerosa, diabetes mellitus type 2 en een chronische hepatitis B-virusinfectie, kwam op de Spoedeisende Hulp vanwege sinds anderhalve week bestaande hoofdpijn, verminderde eetlust, misselijkheid, hevige vermoeidheid en koude rillingen. Patiënt had geen last van gewichtsverlies of nachtzweten. Thuis had hij een temperatuur van 34-38°C gemeten.

De IBD-verpleegkundige dacht aanvankelijk aan een infectie en had een week geleden in overleg met de mdl-arts de behandeling met tioguanine gestopt. Patiënt gebruikte dit geneesmiddel toen 3 weken in het kader van zijn darmziekte; prednison had zijn glucoseconcentratie ontregeld en biologicals werden vermeden vanwege de chronische hepatitis B-virusinfectie.

Bij lichamelijk onderzoek vonden we geen bijzonderheden, behoudens een bleek uiterlijk en petechiën op de onderste extremiteiten. Laboratoriumonderzoek toonde een pancytopenie (Hb: 4,4 mmol/l (referentiewaarde: 8,5-11,0); leukocytengetal: 1,2 x 109/l (referentiewaarde: 4,0-10,0); en trombocytengetal: 5 x 109/l (referentiewaarde: 150-400)); er was sprake van een normocytaire anemie. De CRP-waarde was licht…

Artikelinformatie

Aanvaard op

4 juli 2018

31 oktober 2018

Citeer dit artikel als

Ned Tijdschr Geneeskd. 2018;162:D2839

Vakgebied

Geneesmiddelen

Genetica

Interne vakken

Maag-darm-leverziekten

Auteursinformatie

Gelre Ziekenhuis, afd. Interne Geneeskunde, Apeldoorn: M. van der Burg, MSc, anios interne geneeskunde (thans: anios SEH, Deventer Ziekenhuis). Deventer Ziekenhuis, afd. Interne Geneeskunde: dr. M.N. Gerding, internist-endocrinoloog.

Contact M. van der Burg (m.burgvander@dz.nl)

Belangenverstrengeling

Belangenconflict en financiële ondersteuning: geen gemeld.