Op reis gaan en gezond weer thuiskomen

(Tanzania), augustus 1987,

De artikelen gewijd aan reizigers naar de tropen werden hier uiteraard met meer dan normale belangstelling gelezen (1987;793-4). De reden is duidelijk. Tanzania mag zich nog steeds verheugen in een warme belangstelling van buitenlanders, zowel toeristen als ‘werkers’. Dit is gezien het gunstige politieke klimaat, de overweldigende rijkdom aan natuurschoon en de opgaande economie geenszins verbazingwekkend. Evenmin is het verbazingwekkend dat zich bij deze groep regelmatig problemen met betrekking tot de gezondheid voordoen.1 Daarbij is het opvallend hoe slecht de meesten van tevoren zijn voorgelicht. Malariaprofylaxe wordt verkeerd of zelfs niet toegepast en bepaalde essentiële, vaak noodzakelijke medicamenten ontbreken veelal in de reis- of verblijfsbagage. Vooral mensen die door het bedrijfsleven zijn uitgezonden, zijn als regel maar schraaltjes voorgelicht en hebben in het gunstigste geval als steun nog een stencil van de bedrijfsarts. De informatie hierop is vaak wat gedateerd en dit stencil belandt dientengevolge niet zelden op de toiletdeur van de bezitter.

In dit land zijn veel medicamenten niet voorhanden en veel buitenlanders vervoegen zich bij ons met vaak langdurige klachten, die hun verblijf danig veronaangenaamd hebben. Met adequate voorlichting vooraf en enkele essentiële medicamenten binnen handbereik, hadden deze klachten vaak in een vroeg stadium verholpen kunnen worden. Derhalve ben ik het niet geheel eens met de redactionele kanttekening, dat het mee te nemen pakket geneesmiddelen niet veel verschilt van het pakket dat doorgaans meegenomen wordt tijdens een vakantie in een chalet te Zwitserland (1987;793-4). Terecht wordt een antibioticakuur aanbevolen en diverse auteurs wijzen op het belang van een aantal mee te nemen medicamenten.

Gaarne zou ik hieraan nog wat willen toevoegen. Zoals in veel Afrikaanse landen is ook hier Giardia lamblia een frequente oorzaak van gastro-intestinale stoornissen en infectie hiermee kan, mits niet onderkend, het welbevinden langdurig verstoren. Tinidazol, 4 tabletten dagelijks, gedurende 2 dagen, geeft vrijwel altijd snelle verbetering en is gezien de geringe bijwerkingen te verkiezen boven metronidazol. De typische symptomen van giardiasis dienen bekend te zijn bij de reiziger (nausea, opgeblazen gevoel in de bovenbuik, niet-frequente brijige diarree en stinkende flatulentie). De toch ook vaak voorkomende amoebendysenterie begint meestal vrij acuut met koorts en frequente diarree, overigens lang niet altijd met bijmenging van bloed. Tinidazol is hierbij eveneens effectief.

Doxycycline werd al vermeld door Speelman in verband met bacteriële diarree (1987;801-3). De effectiviteit van dit middel bij diverse tropische ziekten lijkt veelbelovend. Onlangs werd nog over de werkzaamheid als malariaprofylacticum bericht.2 De therapeutische werking bij seksueel overdraagbare aandoeningen (lues, gonorroe, chancroïd, lymphogranuloma venereum, granuloma inguinale en Chlamydia) is genoegzaam bekend.34 Daarnaast is er een scala van exotische ziekteverwekkers die reageren op dit middel. Derhalve lijkt doxycycline een onmisbaar preparaat in de bagage van iedere reiziger naar de tropen. Zelf heb ik de ervaring, dat in geval van langdurige koorts bij Europeanen, indien malaria en andere koortsige aandoeningen zo mogelijk uitgesloten zijn, een kuur doxycycline prompt verbetering brengt. Het wordt vrijwel altijd goed verdragen.

Een ander vaak voorkomend ongemak is het ontstaan van chronische ulcera op de onderbenen. Deze kunnen zeer pijnlijk zijn en bij progressie het lopen vrijwel verhinderen. Het is te voorkomen, mits ieder wondje meteen behandeld wordt met fusidinezuur(Fucidin)-zalf en een pleister (2 maal daags verwisselen). De ervaring hier heeft geleerd dat deze behandeling doeltreffend is en veel ongemak voorkomt.

Het bekende boekje ‘Hoe blijf ik gezond in de tropen’ is duidelijk achterhaald, maar een goed alternatief is niet beschikbaar. Adequate voorlichting aan reizigers naar de tropen kan veel leed voorkomen. Een vakantie naar de tropen blijft dan toch een zeer aantrekkelijk alternatief voor een verblijf in een Zwitsers chalet.

Amsterdam, september 1987,

Reizigers naar de tropen bezoeken een groot aantal landen, die in meerderheid gelegen zijn in Azië. De situatie die collega Van den Hombergh beschrijft is op hen maar ten dele van toepassing. Vanuit Nederland uitgezonden werkers bevinden zich in meerderheid in Afrikaanse landen; de omvang van deze groep bedraagt naar schatting echter minder dan een zesde deel van die der reizigers.1

In Nederland wordt van overheidswege goede voorlichting gegeven aan toekomstige reizigers naar het buitenland; dit betreft vooral informatie over malariaprofylaxe.2 Medische diensten van grote bedrijven met veel medewerkers in de tropen geven uitstekende informatie mee. Bovendien hebben de bedrijfsgeneeskundigen van deze diensten regelmatig onderling overleg over voorlichting aan hun medewerkers in de tropen. Het informatiebeleid dat door de gezamenlijke vaccinatiecentra voor de tropen wordt gevoerd is vooral gericht op preventie. Het is tegen deze achtergrond en in aanmerking genomen de grote aantallen reizigers naar de tropen – ruim 450.000 per jaar – dat adviezen aangaande medicijngebruik op reis met grote terughoudendheid worden gegeven. Hierop maakt alleen de advisering over medicamenteuze profylaxe tegen malaria een uitzondering.

Het pleidooi van collega Van den Hombergh voor doxycycline heeft een aantal bezwaren die door Pang et al. in hun artikel over het gebruik van doxycycline bij malariaprofylaxe worden genoemd:3 contra-indicatie bij jonge kinderen en zwangeren; het ontstaan van resistentie bij verwekkers van diarreeziekten; verandering van darmflora van de gebruikers; kans op ernstige bijwerkingen.

Mede om deze redenen is het boekje ‘Hoe blijf ik gezond in de tropen’ nog steeds een uitstekende leidraad voor de toekomstige reiziger naar de tropen.4