Nooit meer slapen

Bij het doorbladeren van een tijdschriftnummer schiet me soms plots de titel van een boek te binnen. Deze keer een beroemde roman van Willem Frederik Hermans. Ik herlas het onlangs. Een prachtig, gelaagd boek over een jonge geoloog die voor zijn promotieonderzoek naar Noorwegen trekt. Het is een verslag van een moeizame zoektocht naar de inslag van een meteoriet, die uiteindelijk niet gevonden wordt. Het relaas van de mislukking van een gefrustreerde onderzoeker, om die reden ook wel een anti-epos over een antiheld genoemd.

Het Perspectief over slapeloosheid (D7301) was natuurlijk de trigger voor de gedachte aan dit boek, maar in tweede instantie zeker ook de frustratie die dit stuk én de artikelen over afslankmedicatie (C5508, C5509) oproepen. Zowel bij slaapproblemen als bij overgewicht lukt het immers vaak niet om het beleid te effectueren dat voor de patiënt uiteindelijk het meest doeltreffend en bestendig is: aanpassing van gedrag. Bij slapeloosheid is een receptje temazepam makkelijk en snel uitgeschreven, hoewel we weten dat een niet-medicamenteuze benadering meestal de voorkeur verdient. En bij overgewicht lukt het maar moeilijk om tot gedragsverandering te bewegen en staan de GLP1-agonisten in de startblokken om patiënten snel van hun overtollige kilo’s te verlossen. Teleurstellend en frustrerend… de huisarts als antiheld.

‘Wat te doen voor mensen die wakker liggen door geldzorgen?’

Om het tij te keren, moeten we zeker naar ons eigen handelen kijken: het zou mooi zijn als we meer tijd en aandacht konden uittrekken voor de patiënt – ook tijdens een druk spreekuur – en we nog meer terughoudendheid aan de dag legden bij het voorschrijven van slaapmedicatie. En natuurlijk moeten we patiënten blijven stimuleren tot gedragsverandering, al dan niet met de nog weinig populaire gecombineerde leefstijlinterventie.

Maar laten we ons vooral realiseren dat onze obesogene maatschappij met een uitputtende 24/7-werkcultuur de voedingsbodem is voor ‘welvaartsziekten’. Vraag het de bijstandsmoeder die iedere nacht wakker ligt van de vraag hoe van haar uitkering rond te kunnen komen, of de pakketbezorger uit de film Sorry We Missed You die op minuten wordt afgerekend. En kijk in de supermarkt naar de overvolle schappen met ongezond voedsel. ‘De omgeving bepaalt de kansen voor mensen om gezond te leven,’ zei hoogleraar gezondheidsrecht Anniek de Ruijter onlangs in de NRC. De verantwoordelijkheid van de overheid is hier evident.

De jonge geoloog uit Nooit meer slapen ging gedesillusioneerd huiswaarts. Laten wíj echter niet het moede hoofd in de schoot leggen.