Niet naar de IC: is dat een autonome keuze?

In dit nummer bespreken Marleen Bakker en Suzanne van de Vathorst in hoeverre de COVID-19-uitbraak de volgende vier ethische principes onder druk zet: respect voor autonomie, weldoen, niet schaden en rechtvaardigheid (D5049). Van die vier fascineert autonomie mij het meest en er zijn twee opmerkingen over autonomie in dit artikel die mij opvallen.

De auteurs stellen dat autonome beslissingen pas kunnen worden genomen als mensen op de juiste wijze geïnformeerd zijn. Dat lijkt mij juist, maar deze stelling heeft wel verregaande implicaties. Zo kan alleen degene die informatie gééft beoordelen of deze informatie volledig is, de ontvanger weet dat doorgaans niet.

Respect voor autonomie zou volgens deze voorwaarde ook betekenen dat de patiënt de informatie begrepen heeft en, mogelijk nog een stapje verder, ook gelóóft. Maar wat als dat niet zo is? En wat betekent het als de patiënt niet geïnformeerd wil worden, bijvoorbeeld over de behandelopties bij COVID-19? Is de beslissing dan niet autonoom? Mínder autonoom?

Een tweede bewering in het artikel is dat een restrictief IC-opnamebeleid niet betekent dat de autonomie afneemt. Dat betwijfel ik. Veel oudere COVID-19-patiënten krijgen een ‘geen-IC-beleid’, waartoe wordt besloten op basis van een combinatie van leeftijd, kwetsbaarheid en ziekte-ernst. Een kleine herstelkans is de belangrijkste drijfveer voor een ‘geen-IC-beleid’, maar ook schadeberokkening en, in ‘scenario zwart’, opnamecapaciteit kunnen bij zo’n besluit meewegen. Het is echter een illusie te denken dat de kans op een succesvolle IC-behandeling bij een bepaalde combinatie van factoren ineens nul wordt; deze kans neemt geleidelijk af en iedere grens die we leggen is in wezen arbitrair. Een goed geïnformeerde patiënt kan oprecht een IC-opname wensen op basis van een kleine herstel- en een grote schade-kans en kan die opname toch geweigerd worden. In mijn ervaring helpt het in zo’n situatie juist te benadrukken dat dit géén autonome beslissing is, maar een medische beslissing die wij als artsen opleggen. De patiënt wat autonomie ontnemen kan ook een grote last van zijn of haar schouders halen en een vorm van goed dokterschap zijn.